De komeet C/2020 F3 (NEOWISE) staat nog steeds mooi aan de hemel. Veel amateur-astrofotografen leggen deze mooie komeet vast. Het Dwingelderveld is mooi donker, en fotograaf Cees Bassa meldt dat er ’s nachts steeds verschillende fotografen te vinden zijn. De radiotelescoop is een mooie voorgrond voor deze komeet, getuige de foto van Cees.
Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima brachten woensdag 18 september 2019 een streekbezoek aan Zuidwest-Drenthe. Op het programma stonden onder meer het Nationaal Park Dwingelderveld en ASTRON.
Aan de rand van het Dwingelderveld en vlak bij de ASTRON-gebouwen staat de Dwingeloo Radiotelescoop. Op weg van het Dwingelderveld naar ASTRON wandelde het Koningspaar langs de radiotelescoop. Buiten bij de radiotelescoop gaf CAMRAS-vrijwilliger en ASTRON-medewerker Tammo Jan Dijkema het Koningspaar een korte uitleg met demonstratie van waterstof in de spiraalarmen van de Melkweg. Tammo Jan werd vergezeld door Cor Veldman, een van de langst meewerkende vrijwilligers van stichting CAMRAS. Om de demonstratie goed te kunnen uitvoeren, waren in de telescoop drie telescoop operators aanwezig, de CAMRAS-vrijwilligers Cees Bassa (ook ASTRON-medewerker), Harm Munk (CAMRAS-vicevoorzitter) en Sigrid Witteveen.
De grootmoeder van Koning Willem-Alexander, toen Koningin Juliana, heeft de radiotelescoop in 1956 geopend. Daarom vonden wij het bijzonder leuk om het Koningspaar te laten zien dat de radiotelescoop nog steeds werkt, maar nu met vrijwilligers.
Op de ASTRON-website leest u meer over het bezoek aan ASTRON.
Tijdens het streekbezoek werd aandacht gegeven aan initiatieven van bewoners en ondernemers om de leefbaarheid in hun stad of dorp te behouden. Bij deze initiatieven staat een verbindende aanpak centraal. Het Koninklijk paar bezocht de gemeenten Hoogeveen, Westerveld, De Wolden en Meppel.
De aftrap ‘COGITO in Space’ op 5 november 2018 markeerde de eerste publieke uitvoering van het interdisciplinaire project ‘COGITO in Space’ in ASTRON en de Dwingeloo Radiotelescoop. Sprekers op het symposium in ASTRON’s Van de Hulst Auditorium waren Frank White (The Overview Effect), Fred Spier (Big History and the Future of Humanity) en Nicole Stott (interview met de gepensioneerde NASA-astronaut). Het symposium werd gemodereerd door Josephine Bosma. Het symposium werd voortgezet in de radiotelescoop door hersenactiviteit van een bezoeker naar de kosmos te sturen. In ASTRON’s Minaert Room interviewde Daniela Frank White en Fred Spier.
Interview, symposium en de COGITO-activiteit in de radiotelescoop werden gefilmd door Sandro Bocci. Met dank aan ASTRON (www.astron.nl) en CAMRAS. ‘COGITO in Space’ is een project van mediakunstenaar en artist in residence bij de Dwingeloo Radiotelescoop Daniela de Paulis (www.cogitoinspace.org).
In de onderstaande vouwmenu’s kunt u een video van het COGITO in Space-project kiezen. Zodra een vouwmenu-onderwerp is geopend, kunt u op de afbeelding klikken om de filmregistratie van dat onderwerp te openen. Alle gesproken tekst is Engels.
‘COGITO in Space’ Symposium PART 1
Sprekers: Frank White (The Overview Effect) and Fred Spier (Big History and the Future of Humanity).
‘COGITO in Space’ symposium PART 2
Spreker: Nicole Stott (interview met de gepensioneerde NASA-astronaut).
‘COGITO in Space’ Dwingeloo Radio Telescope
Het project ‘COGITO in Space’ wordt in de Dwingeloo Radiotelescoop uitgevoerd. Een bezoeker in de cabine van de radiotelescoop zendt zijn of haar hersenactiviteit de kosmos in terwijl hij een meeslepende video bekijkt van een experimentele interpretatie van de Aarde zoals gezien vanuit de ruimte. De bezoeker wordt uitgerust met een geavanceerd encephalogramsysteem (EEG) en een virtual reality-headset; de voorbereiding wordt uitgevoerd door drie neurowetenschappers Guillaume Dumas, Robert Oostenveld en Stephen Whitmarshand en duurt ongeveer vijftien minuten. Zodra de voorbereiding is voltooid, wordt de hersenactiviteit in realtime omgezet in geluid en door de kunstenaar Daniela De Paulis de ruimte in gestuurd, waarbij de antenne van de Dwingeloo Radiotelescoop in stilstand staat gepositioneerd. De hersenactiviteit wordt dus overgedragen over een groot deel van de hemel, zonder een specifiek doelwit, en benadrukt de rotatie van de Aarde en onze plaats in de kosmos terwijl de ervaring plaatsvindt. Voorafgaand aan COGITO in de radiotelescoop, verkennen de bezoekers onder leiding van een planetaire wetenschapper een stuk van het Dwingelderveld, het landschap waarin de radiotelescoop staat. Deze natuurverkenning is gebaseerd op de principes van de ‘Big History’ en heeft tot doel de bezoekers een sterker gevoel van verbinding met de habitat van de aarde te geven, voordat ze de planeet symbolisch verlaten.
‘COGITO in Space’ Daniela de Paulis in gesprek met Frank White en Fred Spier in de Minnaert Room
Daniela De Paulis in gesprek met ruimtefilosoof Frank White (The Overview Effect) and cultureel antropoloog Fred Spier (Big History and the Future of Humanity).
Maandag 5 november ging het nieuwste kunstproject van Daniela De Paulis (artist in residence bij de Dwingeloo Radiotelescoop) ‘COGITO in Space’ in het Van der Hulst-auditorium van ASTRON en de Dwingeloo Radiotelescoop van start. Aanwezig waren ongeveer vijftig gasten bestaande uit geïnteresseerden, kennissen, kunstenaars en subsidiegevers. Met het project COGITO ‘in space’ worden gedachten als radiogolven in de ruimte verspreid.
COGITO is een interdisciplinair samenwerkingsproject en het resultaat van een aantal jaren onderzoek aan de Dwingeloo Radiotelescoop en ASTRON. COGITO is een conceptueel complex kunstproject geïnspireerd door het Overview Effect. Het belangrijkste idee achter COGITO is het creëren van een verbinding tussen de geest van de waarnemer en zijn of haar idee van het universum tijdens het bekijken van een boeiende video van de Aarde gezien vanuit de ruimte.
Met een warm welkom opende Frans de Jong (CAMRAS voorzitter) in het auditorium het ochtendprogramma: een miniconferentie met hoofdthema The Overview Effect. Het Overview Effect betreft bewustzijnsverandering die astronauten ervaren als gevolg van het zien van de Aarde vanuit de ruimte. Josephine Bosma (kunstcriticus) modereerde de vier onderdelen van het programma.
1. De miniconferentie begon met een sterke opening en inspirerende lezing door Frank White (socioloog en politicoloog), auteur van het boek The Overview Effect: Space Exploration and Human Evolution. Frank beschouwt zichzelf als ruimtefilosoof. Hij belichtte diverse invalshoeken met aardige doordenkertjes als: ‘Gaan wij naar de ruimte of waren we daar al en gaan we slechts ietsje verder? Wat halen we uit de ruimte en wat laten we er achter? Verlaten wij in de verre toekomst de Aarde of zoeken we slechts naar uitbreiding?’
2. Fred Spier (cultureel antropoloog en sociaal historicus), schrijver van het boek Big History and the future of Humanity, ging in zijn lezing in op zijn persoonlijke ervaringen tijdens de vlucht van Apollo 8. ‘Tijdens die missie werd de beroemde foto ‘Earth rise’ gemaakt die de planeet Aarde laat zien boven het maanoppervlak. In de Verenigde Staten heeft dat veel sentiment opgeroepen van het publiek waarbij een sterk besef naar voren kwam dat we naar onszelf kijken. In Europa kwam het nauwelijks in het nieuws en werd de publicatie afgedaan als een mooie foto. Hoe ontstond dit verschil?’
3. Daarna kwam Nicole Stott (aquanaut, astronaut en aquarellist in de ruimte) aan het woord via een Skype-verbinding. Inmiddels gepensioneerd heeft zij daadwerkelijk het overview effect ervaren met een impact die ze nog altijd bij haar draagt. Er volgt een interessant vraaggesprek tussen haar, Josephine en Daniela.
4. De miniconferentie werd afgesloten door een forum bestaande uit Daniela en de drie bij de ontwikkeling van COGITO betrokken neurowetenschappers Guillaume Dumas, Robert Oostenveld en Stephen Whitmarsh.
Op informele wijze werden de vele vragen en antwoorden tijdens de lunch in geanimeerde gesprekken voortgezet.
Voor het middagprogramma werden de gasten in twee groepen gesplitst.
a. Eén groep kreeg in het auditorium een lezing van Frans over de historie en de restauratie van de Dwingeloo Radiotelescoop en het huidig gebruik door stichting CAMRAS. Ook werden beelden en geluid van de door de radiotelescoop uitgezonden hersengolven naar het auditorium gestreamd.
b. De groep gasten met het parallelle programma wandelde eerst over de heide van het Dwingelderveld onder begeleiding van Maarten Roos (planetaire wetenschapper en filmmaker) terwijl deze een verhaal vertelde gebaseerd op het boek van Fred Spier. ‘Voor de wandelaars symboliseert het vrije zichtveld van de heide de leegte in de ruimte en de 25-meter schotel representeert de Aarde.’
Nadat zij zijn aangeland bij de telescoop vertelde Roy Smits (astronoom en CAMRAS vrijwilliger) over het ontstaan van radioastronomie en de Dwingeloo Telescoop. Daarna klommen de gasten de metalen trap op naar de waarneemruimte en was eindelijk het grote moment daar.
Daniela, de drie neurowetenschappers en de telescoop operators Jan van Muijlwijk en Michael Sanders (beiden CAMRAS vrijwilligers) heetten allen hartelijk welkom.
‘De cabine omgebouwd tot kunstproject ‘COGITO in Space’ staat vol met computers, een beamer en zendapparatuur. De resterende ruimte is gevuld met stoelen opgesteld rond de ‘zero gravity chair’ die je gewichtloosheid lijkt te geven. Een deelnemer ligt al klaar op deze ligstoel. Zij heeft een EEG kap op die haar hersengolven meten. Via een virtual reality bril krijgt zij een speciale film te zien die het overview effect bij haar kan induceren. De ruimte is verduisterd en de hersenactiviteit bij de gedachten van de deelnemer die in de gravity chair naar de film kijkt wordt geregistreerd en de ruimte ingezonden door Daniela die ook een gelicenseerde radiozendamateur is.’
‘Guillaume projecteert voor alle gasten een mix van de live EEG-signalen (de eerste twee kanalen) op de Stellarium-weergave van de hemel met de ster Antares als vertrekpunt van de radio-uitzending en het spectrum van de uitzending opgenomen met een kleine USB-antenne. De stem (de klinkers) met call sign PI9CAM wordt zichtbaar in de gekartelde band terwijl de EEG-transmissie zichtbaar wordt als een dichte continue band. Ondertussen horen de gasten de uitzending.’
Nadat de twee groepen elkaar afwisselden voor een vergelijkbare ervaring werd het kunstproject COGITO ‘in space’ afgesloten met een levendige receptie.
Van Daniela De Paulis:
Van Stephen Whitmarsh (ook foto’s en technisch):
Video’s:
De symposium video’s staan nu in het blog Aftrap ‘COGITO in Space’ video’s.
Tijdens de Open Monumentendagen waren de Dwingeloo Radiotelescoop (rijksmonument) en het Mullerhuis (gemeentelijk monument) op vrijdagavond 8, zaterdag 9 en zondag 10 september geopend voor publiek en op donderdagmiddag 7 september voor genodigden van de landelijke opening van Open Monumentendag. CAMRAS ontving in totaal 640 bezoekers op deze vier dagen. Het aandeel jeugd was ongeveer 15% van het aantal bezoekers.
Op zaterdag en zondag kregen de bezoekers een rondleiding die om de 20 à 30 minuten begon in het Mullerhuis met een kort verhaal over:
– de radiotelescoop gebouwd in de periode 1954-1956 en gerestaureerd in de periode 2012-2014;
– waarvoor de vrijwilligers van CAMRAS de radiotelescoop nu gebruiken.
Daarna kregen de bezoekers een demonstratie in de radiotelescoop.
Op de vrijdagavond maakte de opening deel uit van de Nachtelijke Beleving.
Het landelijk thema van de Open Monumentendagen 2017 is Boeren, burgers en buitenlui. In een toelichting op het thema staat onder meer “Het thema verbindt stadsbewoners, plattelandsbewoners en mensen met een rondtrekkend bestaan, en het verbindt uiteenlopende historische perioden met het heden.” De radiotelescoop past dus prima in het rijtje “van boerderijen, melkfabrieken, werkplaatsen, tolhuizen, tuinderscomplexen en molens via markten, waaggebouwen, pakhuizen en winkels tot buitenplaatsen, waterstaatcomplexen en bierbrouwerijen”.
Meer informatie op Open Monumentendag in de radiotelescoop en Open Monumentedag en alle deelnemende monumenten in de gemeente Westerveld.
De Nachtelijke Beleving in en bij de Dwingeloo Radiotelescoop en in het Mullerhuis voorafgaand aan de Open Monumentendagen 2017 was op vrijdagavond 8 september. Deze gratis activiteit bij de radiotelescoop en het Mullerhuis maakte onderdeel uit van meer activiteiten in Dwingeloo en Frederiksoord.
In de radiotelescoop (rijksmonument) werd door vrijwilligers van CAMRAS ieder half uur een demonstratie gegeven. In het Mullerhuis (gemeentelijk monument) las schrijver en verteller Anke den Duyn ieder half uur fragmenten uit uit haar boek Het Logboek. Lezen en vertellen door Anke den Duyn werd afgewisseld met bijdragen van Jan Geralt Bij de Vaate (ASTRON) over moderne radiotelescopen zoals LOFAR en SKA.
Vanwege het slechte weer waren er in Dwingeloo en Frederiksoord veel minder bezoekers dan organisatie had gepland. In tegenstelling tot Frederiksoord waar de kolonietram pendelde tussen diverse activiteiten, was in Dwingeloo geen pendeldienst tussen de Brink, RCN De Noordster en de radiotelescoop. Dat had tot gevolg dat slechts elf bezoekers de barre tocht waagden naar de radiotelescoop en het Mullerhuis.
Begin juli dit jaar heeft de Google Street View cameraman een rondwandeling over het Dwingelderveld gemaakt en is deze ook langs de radiotelescoop geweest. RTV Drenthe heeft daarover een radiouitzending gemaakt waarin boswachter Olga de Lange wordt geïnterviewd.
Inmiddels is deze wandeling door middel van Street View te volgen. Dat kan door in Google Maps naar het Dwingelderveld te gaan en het gele poppetje ergens op de wandeling (blauwe lijnen) te plaatsen. Rondkijken en met de pijltjes verder lopen kan dan op elk punt in de wandeling. Rondkijken bij de radiotelescoop kan hier.
Tijdens Open Monumentendag 2016 in het weekend van 10 en 11 september was de radiotelescoop voor het eerst op beide dagen open. Open Monumentendag 2016 stond in het teken van Iconen en symbolen. Daarmee wordt verwezen naar beelden en tekens met een bijzondere extra betekenis die zichzelf overstijgt. En naar de iconische waarde van de monumenten zelf. Zo’n 550 bezoekers – jong en oud – kwamen kijken naar dit icoon, naar de constructie van de schotel en het met meedraaiend bedieningshuis. Wandelend of fietsend over de heide ervoeren zij de markante ligging van de radiotelescoop in de radiostoringsvrije zone midden op het Dwingelderveld. Bij en in de telescoop vertelden vrijwilligers van CAMRAS het verhaal waar deze telescoop symbool voor staat: de wetenschappelijk zoektocht naar onze plaats in de Melkweg en in het Heelal. Voor menig bezoeker was het een verrassing dat rondom de radiotelescoop en de ASTRON gebouwen een radiostoringsvrije zone is waar mobiele telefoons uitgeschakeld moeten zijn of in de vliegtuigstand. Na het zien van alle storing die dat geeft op de zwakke signalen uit het heelal leverde het uitschakelen van de mobiele geen enkel probleem op.
