“Zoudt u op deze knop willen drukken, majesteit?” Op 17 april 1956 kwam toenmalig Koningin Juliana naar de burgemeesterswoning Nyengaerde om thee te drinken. Daarna vertrok ze naar de Radiotelescoop in Dwingeloo om die officieel te openen.
Hier het Polygoonjournaal van de opening op 17 april 1956 (2 minuten).
In het kader van de Maand van de Geschiedenis https://www.maandvandegeschiedenis.nl/ organiseerde stichting Nyengaerde op 24 oktober 2023 een ‘koninklijke’ high tea omdat de opening van de telescoop die maand zevenenzestig en een half jaar geleden was.
Voor of na de high tea konden de bezoekers op eigen gelegenheid een kijkje nemen bij de radiotelescoop aan de rand van natuurgebied het Dwingelderveld of deze voor een demonstratie bezoeken. Bij de demonstraties werden signalen uit het heelal opgevangen van miljoenen tot miljarden jaren geleden! Ook werden de spiraalarmen in onze Melkweg getoond met waarnemingen op de 21 cm-waterstoflijn van de neutrale waterstof, het soort waarnemingen waar de Dwingeloo Radiotelescoop speciaal voor is gebouwd. Onderstaande figuur is een voorbeeld van zo’n demonstratiewaarneming.
Links: Een schematische plattegrond van de Melkweg. De radiotelescoop kijkt (witte lijn naar rechts boven) vanuit de Orion Arm – waar ons zonnestelsel zich bevindt – door de Perseus Arm (oranje lijn) en de Outer Arm (rode lijn). Rechts: Het signaal van de neutrale waterstof in de Orion, Perseus en Outer spiraalarmen waar de telescoop doorheen kijkt.
Foto(s): Arie Hin (ASTRON archief); Film(s): Maarten Roos (Lightcurve Films) en Pieter-Rim de Kroon; Polygoonjournaal
Dit jaar is het 70 jaar geleden dat de 21 cm-waterstoflijn voor het eerst werd waargenomen. Amerikaanse astronomen van Harvard hadden de primeur, een zestal weken later slaagden ook de Nederlandse astronomen in Kootwijk daarin. En het is 65 jaar geleden dat de Dwingeloo Radiotelescoop in gebruik werd genomen. De tekst en afbeeldingen hieronder is een bewerking met aanvullingen van een eerder gepubliceerd bericht op oudere versies van de CAMRAS, Volkssterrenwacht Bussloo en wiki.waarnemen.com websites. Waar astronomen in vakliteratuur en wij hieronder vaak spreken over Kootwijk wordt het buurtschap Radio Kootwijk bedoeld dat nu onderdeel uitmaakt van de gemeente Apeldoorn.
Het herinneringspaneel op de Turfberg in Radio Kootwijk
Ter ere van het baanbrekend radiosterrenkundig onderzoek dat in Kootwijk is uitgevoerd, werd tien jaar geleden op woensdag 11 mei 2011 (toen precies 60 jaar nadat daar de 21 cm waterstof radiospectraallijn werd waargenomen) in Radio Kootwijk een informatiepaneel Sterrenkundig verleden van Radio Kootwijk officieel onthuld. Het paneel staat op de Turfberg op de plek waar de bewuste Würzburg-antenne heeft gestaan. De onthulling werd gedaan door prof. dr. Hugo van Woerden (emeritus hoogleraar sterrenkunde aan de Universiteit van Groningen) en Ari Hin (gepensioneerd technicus van ASTRON). Beiden waren in de jaren 1950 betrokken bij het uitvoeren en verwerken van de waarnemingen in Kootwijk.
Onderzoek met omgebouwde Würzburg radarschotels
Tussen 1948 en 1955 stonden er op de Turfberg bij Kootwijk vier Duitse Würzburg radarschotels met een diameter van 7,5 meter. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten deze schotels deel uit van de zogenaamde Atlantikwall – de Duitse radarverdedigingslinie langs de hele Europese kust. Ir. A.H. de Voogt (hoofd radiodienst van de PTT) had voorkomen dat ze als schroot verdwenen en had een aantal nabij het zenderpark Radio Station Kootwijk neergezet voor onderzoek aan de zon en de ionosfeer.
Eén van de Würzburg-antennes werd door De Voogt beschikbaar gesteld voor radiosterrenkundig onderzoek aan de Melkweg. Dit onderzoek werd geleid door prof. dr. Jan Hendrik Oort van de Leidse Sterrewacht en radio-ingenieur Ir. Lex Muller van de Stichting Radiostraling van Zon en Melkweg (SRZM, de voorloper van ASTRON). De Leidse astronomen wilden radiostraling uit de Melkweg opvangen en de Melkweg in kaart brengen. Dat zou niet mogelijk zijn geweest als niet een aantal jaren daarvoor de 21 centimeter radiospectraallijn van neutraal waterstof was ontdekt.
Dr. J.H. Oort (l) and Ir. A.H. de Voogt (r) at the Dutch coast discussing the astronomical use of Würzburg radar systems.
The Würzburg dish on the Turfberg in Kootwijk in the 1950’s. The antennas of the transmitting station are in the background.
The Kootwijk HI Würzburg dish with Ir. Lex Muller.
De 21 cm waterstof radiospectraallijn
Aangespoord door prof. Jan Oort van de Sterrewacht Leiden, had de toenmalige Utrechtse sterrenkundestudent Henk van de Hulst al in 1944 berekend dat waterstofatomen hele zwakke radiostraling zouden uitzenden op een golflente van 21 centimeter. In het eerste filmfragment uit Spiral Galaxy, de Melkweg ontrafeld legt prof. Kees de Jager dat uit. Waterstof is het meest voorkomende element in het heelal en het komt ook in zeer grote hoeveelheden voor in het Melkwegstelsel, in de vorm van enorme ‘waterstofwolken’. Als die radiostraling echt bestond en waargenomen kon worden, dan konden de beweging van de waterstofwolken én hun de plaats in ons Melkwegstelsel bepaald worden en als zodanig in kaart worden gebracht. Dat legt prof. Hugo van Woerden in het tweede filmfragment uit.
Lees in de samenvatting (eerste afbeelding) en de andere twee afbeeldingen hieronder wat Van de Hulst zelf uitlegt over het bestaan van de 21 cm lijn in zijn artikel Radiogolven uit het wereldruim in het Nederlandsch Tijdschrift voor Natuurkunde, Jrg. XI, No. 12, December 1945.
Technisch bleek het in die periode een hele opgave te zijn om radio-ontvangers te bouwen die voldoende gevoelig waren om de zwakke straling van de spectraallijn op 21 centimeter golflengte te kunnen waarnemen. Maar op 25 maart 1951 hadden de Amerikaanse astronomen Harold Ewen en Edward Purcell van Harvard de primeur. Van de Hulst was dat voorjaar in Harvard om colleges te geven over radiosterrenkunde. Hij had contact met Ewen en Purcell en informeerde hen over de astronomische achtergronden van de waterstoflijn en de te verwachten verbreding van de spectraallijn (als gevolg van het Dopplereffect) door snelheidsverschillen van de waterstofwolken in verschillende delen van de Melkweg. Daar paste Ewen zijn ontvanger op aan. Van de Hulst informeerde Muller over de techniek die Ewen gebruikte om de radio-ontvanger zo stabiel mogelijk te houden om het zwakke signaal te kunnen detecteren. Ewen deed dat door de frequentie van de ontvanger te schakelen tussen ‘op’ en ‘naast’ de frequentie van de spectraallijn. Met die kennis lukte het ook Muller en zijn team een zestal weken na de Amerikanen op 11 mei 1951 om deze radiogolven uit de Melkweg op te vangen. Lees hier een transcriptie van een gesprek dat Ewen en Purcell in 1987 hierover voerden.
De eerste plattegronden van de Melkweg
In tegenstelling tot de Amerikaanse astronomen gingen de Nederlandse onderzoekers en radiotechnici in Radio Kootwijk door met het waarnemen van de 21 cm waterstofstraling. Na de eerste detectie in mei 1951 besefte Muller dat een nieuwe meer gevoelige ontvanger nodig zou zijn die nog minder last zouden hebben van de zenders van het zendstation Kootwijk Radio. Na een jaar werk werd deze in 1952 in gebruik genomen en startte een systematische waarnemingscampagne om de hele Melkweg in kaart te brengen, tenminste voor zover die vanuit Nederland zichtbaar is. Leidse studenten, gesteund door technici van de Stichting Radiostraling van Zon en Melkweg, werkten letterlijk dag en nacht gedurende vele maanden.
Maarten Schmidt (l) and Gart Westerhout (r) observing the Galaxy with the Kootwijk HI Würzburg radio telescope.
Herman Kleibrink in the Kootwijk Würzburg radio telescope.
Lex Muller in the Kootwijk Würzburg radio telescope.
Example of Kootwijk log book data: observation nr. 23 on l=80 b=0 (old alactic coordinates) (june 30, 1952).
Example of Kootwijk recorder paper: 21 cm line observation nr. 23 (june 30, 1952).
In de lente van 1953 werd Van de Hulst, inmiddels sterrenkundige aan de Leidse Sterrewacht, uitgenodigd om de Halley Lecture te houden aan de Universiteit van Oxford over het werk aan de Melkweg. Daarvoor wilde hij graag een eerste versie van een plattegrond laten zien, gebaseerd op de waarnemingen die tot dan toe gedaan waren. In een mum van tijd werd die plattegrond gemaakt, dankzij een crash-actie van Oort en met behulp van alle studenten en rekenaars van de Leidse Sterrewacht. Op deze kaart konden de eerste spiraalarmen duidelijk worden gezien. De zon zit aan de rand van een Melkwegstelsel met spiraalarmen en een doorsnede van zo’n 100.000 lichtjaren. Het was een triomf, een grote stap voorwaarts in ons denken over onze plaats in het Heelal. De volledige tekst van de toespraakThe Galaxy explored by radio waves staat in The Observatory, Vol. 73, P.129-139, 1953 (de ontbrekende pagina 138 staat hier).
First map of the Galaxy presented by Van de Hulst at the Halley Lecture (1953).
Galaxy map in Westerhout’s article in B.A.N. Vol. 13 No. 475 (1957).
Galaxy map in article of Oort, Kerr, Westerhout in MNRAS 118 (1958).
Na de eerste waarnemingscampagne werd een tweede meer uitgebreide campagne gedaan tussen 1953 en 1955. Die waarnemingen stelden de sterrenkundigen in staat om een drie-dimensionale plattegrond samen te stellen. Op deze plattegrond is de structuur van het Melkwegstelsel nog veel beter te zien. Deze plattegrond is gepubliceerd door Gart Westerhout in het artikel The distribution of atomic hydrogen in the outer parts of the Galactic System in het Bulletin of the Astronomical Institutes of the Netherlands, Vol. 13 (No. 475), p.201-246, 1957.
Tevens werd samenwerking gezocht met radiosterrenkundige Frank Kerr en zijn team in Australië, want vanuit Australië kan het deel van de Melkweg dat niet in Nederland boven de horizon komt worden waargenomen. Door de Australische waarnemingen te combineren met de Nederlandse waarnemingen kon dan een volledige plattegrond worden gemaakt zoals gepubliceerd door Oort, Kerr en Westerhout in het artikel The Galactic System as a Spiral Nebula in de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, Vol. 118, p.379-389, 1958.
De Nederlandse radiosterrenkunde
Van de Hulst (l) en Oort (r) bij de 30 meter diameter kuilantenne van de PTT in Kootwijk.
De activiteiten en resultaten geboekt in Kootwijk en aan de Leidse Sterrewacht vormden het concrete begin van een lange traditie van radiosterrenkundig toponderzoek in Nederland. Een traditie die tot op de dag van vandaag doorgaat.
Met de opening door toenmalig Koningin Juliana op 17 april 1956 kwam de grote radiotelescoop in Dwingeloo (Drenthe) beschikbaar. Een schotel met een middellijn van 25 meter en op dat moment de grootste volledig draaibare radioschotel ter wereld. Dit was de vervulde droom van Oort. Alle radiosterrenkundige activiteiten verhuisden van Kootwijk naar Dwingeloo.
In de jaren 1970 kwam de Westerbork Synthese Radio Telescoop ter beschikking, 14 schotels van 25 meter opgesteld in een oost-west lijn in Westerbork, niet ver van Dwingeloo. Samen kunnen deze schotels een radiotelescoop simuleren met een diameter van 3 km! En in de jaren 2010 kwam LOFAR (Low-Frequency Array) in bedrijf.
Het proefschriftEarly Dutch radio astronomy (1940-1970) : the people and the politics uit 2015 van de historicus Astrid Elbers geeft een grondige analyse van hoe de Nederlandse radioastronomen tot deze resultaten zijn gekomen. En in zijn artikelHow was atomic HI (λ = 21 cm line) in space discovered? uit 2013 beantwoordt de astronoom Richard Strom zijn vraag.
Journalistiek over de Nederlandse radiosterrenkunde
Polygoonjournaal uit de week van 17 april 1956 met de opening van de Dwingeloo Radiotelescoop door Koningin Juliana.
Het artikelEen verjaardag zonder jarige van George Beekman in Zenit van april 1999 over de oprichting van SRZM op 23 april 1949.
De radio-documentaire Sterrenkunde in Nederland – Deel II van Marten Minkema voor het VPRO-programma Onvoltooid Verleden Tijd over radioastronomie uitgezonden op 16 januari 2011. Met (in volgorde van eerste opkomst) de astronomen/technici/historici Henny Lamers, Adriaan Blaauw, Jan Hendrik Oort (opname uit 1978), Hugo van Woerden, Klaas Jansen, Lex Muller (opname uit 1957), Jet Katgert, Astrid Elbers, Ed van den Heuvel, Sip Sijtsma, Teun Grit en Johan Hamaker.
Het artikelOor naar het Universum op de Veluwe door George Beekman en Eddy Echternach dat verscheen op 10 mei 2011 in NRC (met dank aan de NRC-redaktie voor toestemming om het te plaatsen).
De de radioreportage van journaliste Frederique Melman voor het VPRO-programma Labyrint uitgezonden op 15 mei 2011. Met Maarten Roos, Hugo van Woerden en Thijs Groenewegen.
De rode stip is de locatie op de Turfberg van de toenmalige Kootwijk Würzburg radiotelescoop.
De de video impressie van de onthulling van het herinneringspaneel op 11 mei 2011 door Maarten Roos.
Scan de QR-code op het bord en ga zo naar een mobiele website met een korte film waar Hugo van Woerden uitleg geeft bij het herinneringspaneel over het ontstaan van de eerste plattegrond van de Melkweg. Of bekijk deze film op www.ddq.nl/turfberg.
De website Sterrenwacht Radio Kootwijk met een aantal mooie historische foto’s en informatie over het verwijderen en weer terugplaatsen van het herinneringspaneel door Staatsbosbeheer.
Initiatiefgroep herinneringspaneel
Het eerste idee voor het plaatsen van een herinnering kwam van Thijs Groenewegen, oud-inwoner van Radio Kootwijk, naar aanleiding van de film Spiral Galaxy, de Melkweg ontrafeld van Maarten Roos en Pieter-Rim de Kroon en discussies daarover tijdens het Open Monumentenweekend Radio Kootwijk op de kaart in september 2009. Dit is verder ontwikkeld en uitgevoerd door de Initiatiefgroep ‘Sterrenkundig Verleden van Radio Kootwijk’ bestaande uit:
– Harro Frieling (Stichting Apeldoornse Monumenten)
– Ard Hartsuijker (Stichting C.A. Muller Radio Astronomie Station, Volkssterrenwacht Bussloo en Landelijk Samenwerkende Publiekssterrenwachten)
– Maarten Roos (Lightcurve Films)
– Yvonne de Vries (Stedenbouw en Cultuurhistorie Gemeente Apeldoorn)
in nauwe samenwerking met:
– Prof. Hugo van Woerden (Kapteyn Instituut, Groningen)
– Kai Gerards (ontwerp van het paneel)
– Norbert Schmidt (QR-code en mobiele website).
Sponsoren herinneringspaneel
– Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie – NOVA – www.astronomie.nl
– Netherlands Institute for Radio Astronomy – ASTRON – www.astron.nl
– Leidse Sterrewacht – www.strw.leidenuniv.nl
– Nederlandse Astronomen Club – NAC – www.astronomenclub.nl
– Lightcurve Films – Maarten Roos – www.lightcurvefilms.com en www.lightcurvefilms.com/spiralgalaxy/nl/
– Volkssterrenwacht Bussloo – www.volkssterrenwachtbussloo.nl
– Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde Triangulum – www.triangulum.nl
– C.A. Muller Radio Astronomie Station – CAMRAS – www.camras.nl
– Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde – KNVWS – www.knvws.nl
– Voormalige Landelijk Samenwerkende Publiekssterrenwachten – LSPS
– Stichting Apeldoornse Monumenten – SAM – www.apeldoornsemonumenten.nl
– Gemeente Apeldoorn – www.apeldoorn.nl
– Kai Gerards – ontwerper – www.e-volve.nl
– Norbert Schmidt – QR-code en mobiele website – www.ddq.nl en www.astroforum.nl
– Kopers van de film “Spiral Galaxy, de Melkweg ontrafeld” tijdens het Open Monumentenweekend ‘Radio Kootwijk op de kaart’ in september 2009.
ASTRON is initiatiefnemer van de Open Science Hubs Drenthe. Verspreid over Drenthe zullen meerdere hubs komen. Vrijdag 17 mei 2019 is aan de Brink in Dwingeloo de eerste Science Hub geopend. De hub heeft als thema De Melkweg want dankzij de Dwingeloo Radiotelescoop kennen we onze plaats binnen ons eigen sterrenstelsel.
In de hub kunnen bezoekers proefjes doen om zelf vast te stellen hoe de Melkweg in elkaar zit. Ook krijgen bezoekers een idee wat radiogolven nou eigenlijk zijn. In de hub is veel aandacht voor wat radioastronomie is en waarom Nederland op dat terrein een rijke geschiedenis heeft. Zo willen ASTRON en andere kennispartners de wereld van wetenschap en techniek dichter bij schoolkinderen en toeristen brengen.
Tijdens de feestelijke opening door André Kuipers gaf deze eerst een kindercollege voor de Dwingelse schoolkinderen over zijn ruimte-ervaringen. En in de hub staat een mooi model van de Dwingeloo Radiotelescoop.
De volgende Science Hub zal in de loop van 2020 in Exloo worden geopend. Die hub krijgt het thema De Oerknal vanwege het onderzoek met de LOFAR (Low Frequency Array) antennes.
Voor bezoekers gaat de Science Hub De Melkweg op 1 juli 2019 open. Naast een bezoek aan de radiotelescoop is het de moeite waard een bezoek aan de Open Science Hub te brengen. Meer informatie en openingstijden van de Science Hub zijn (binnenkort) te vinden op www.opensciencedrenthe.nl.
De Science Hub De Melkweg is gevestigd in een rietgedekte Drentse Hallenhuisboerderij, Brink 4B te Dwingeloo. De Dwingeloo Radiotelescoop ligt buiten Dwingeloo bij Lhee aan de Oude Hoogeveensedijk. De afstand tussen de Science Hub en de Dwingeloo Telescoop is ruim 3 kilometer.
LET OP: In de maanden juli, augustus en september, en in de eerste week van oktober organiseert CAMRAS geen rondleidingen op aanvraag in de Dwingeloo Radiotelescoop. De radiotelescoop is dan te bezoeken tijdens de zomerse zondagmiddagopening, de Open Monumentendagen en het Weekend van de Wetenschap. Buiten die periode kunt u de radiotelescoop alleen op afspraak bezoeken. Alle informatie over bezoekmogelijkheden aan de radiotelescoop vindt u onder Bezoekersinfo.
CAMRAS beheert ASTRON’s Dwingeloo Radiotelescoop en heeft tot doel de telescoop te onderhouden en te gebruiken voor amateurastronomen en radioamateurs, educatieve activiteiten en culturele evenementen. CAMRAS is een non-proft vrijwilligersorganisatie en is onafhankelijk van de Open Science Hubs.
Het literatuur- en muziekfestival Zomerzinnen vond op 16 juni 2018 voor de eerste keer plaats in Dwingeloo. Dwingeloo heeft door de aanwezigheid van de radiotelescoop een sterke band met sterren. Sterren speelden daarom een rol in het festivalprogramma. Zo gaf Govert Schilling een lezing in het dorp waar hij hij uitgebreid inging op de rol van Dwingeloo in de radioastronomie.
Op verzoek van de organisatie van Zomerzinnen heeft CAMRAS de radiotelescoop voorafgaand aan het festival opengesteld voor publiek. In totaal ontving een team van zeven CAMRAS vrijwilligers (Tammo Jan, Simon, Michel, Sigrid, Marijke, Wim en Harry) tegen de 50 bezoekers bij en in de radiotelescoop.
Het weer was prima en dus kregen de bezoekers bij de publieksborden tegenover de picknickplaats uitleg over de geschiedenis en ontwikkeling van de radioastronomie, in het bijzonder over de rol van Dwingeloo.
In de radiotelescoop werd uitleg gegeven over de werking van dit instrument en konden de bezoekers live een pulsar horen en het signaal op een computerscherm zien. Deze openstelling bleek een leerzame en leuke ervaring voor alle bezoekers. Tammo Jan verwerkte in zijn uitleg ook het boek “De ontdekking van de hemel” van Harry Mulisch en het gedicht “Dwingelo” van Gerrit Achterberg.
Klik op het logo voor meer informatie over het Zomerzinnen festival in Dwingeloo
Zo eenvoudig was het, ze hoefde er alleen maar de stekker uit te trekken. Met dat simpele gebaar kondigde Anry Kleine Deters, wethouder Kunst, Cultuur en Monumenten van de gemeente Westerveld, zaterdagnacht 28 april jl. het begin aan van de restauratie van de Dwingeloo Radiotelescoop. Maar voordat zij dat deed, zong de wethouder samen met de aanwezigen de canon ‘Vader Jacob’ met de Maan. Volgens Jan van Muijlwijk was dit het grootste ‘moonbounce’-koor dat ooit samen met de Maan een lied had gezongen. Daarna werd de radiotelescoop in de storm- of ruststand gezet en schakelde de wethouder symbolisch de elektriciteit uit.
Omdat het een sombere dag was met veel regen ging het onderdeel met sterrenkijkers rondom de telescoop dat CAMRAS zou verzorgen met vrijwilligers van KNVWS Noord Drenthe en Astroforum.nl niet door. In tegenstelling tot de optische astronomie is CAMRAS niet afhankelijk van heldere avonden en nachten – een mooie demonstratie van de voordelen van radioastronomie in een land als Nederland.
In de loop van de avond verzorgden Jan van Muijlwijk en Daniela de Paulis een OPTICKS visual moonbounce-show vanuit de radiotelescoop die live over internet werd gestreamd en zo’n 1000 kijkers heeft getrokken.
Paul Boven en Roy Smits gaven een demonstratie van hoe je met de radiotelescoop een pulsar kunt horen.
Buiten gaf Simon Bijlsma een demonstratie meteor scatter: luisteren naar meteoren met een eenvoudige antenne en ontvanger.
En Frans de Jong gaf ook buiten een demonstratie van het Dopplereffect waarvoor Melanie Hermelink met veel plezier een piepende tennisbal in de rondte slingerde.
Bij RCN De Noordster had CAMRAS in samenwerking met UNAWE een aantal leuke kinderactiviteiten georganiseerd. De kinderen konden een luchtraket maken, afschieten en een wedstrijd doen in wie het verst en hoogst kon komen, een planetenpad langs een 100 meter lang lint maken om de leegte in het zonnestelsel te ervaren of gewoon kleurplaten kleuren. De medewerkers van De Noordster hadden een leuk toneelspel geschreven over Pluto, de planeet die geen planeet meer is. Ondertussen gaf André van Es in de kantine van De Noordster uitleg over wat moonbouncen is en liet hij via een labtop de aanwezige gasten meekijken naar de live OPTICKS visual moonbounce show die vanuit de radiotelescoop over internet werd gestreamd.
Na tien uur ‘s avonds werd het erg druk en hadden de CAMRAS-vrijwilligers hun handen vol aan het uitleggen over moonbouncen, radioastronomie en pulsars en de komende restauratie van de telescoop. De huifkarren hebben overuren moeten draaien en de paarden hadden een zware avond door het mulle zand.
Voor CAMRAS was dat een mooie afsluiting van ‘vijf jaar CAMRAS’. Gedurende vijf jaar heeft vrijwilligersorganisatie CAMRAS zich op allerlei manieren ingezet om van de radiotelescoop – een rijksmonument uit de periode van de wederopbouw – een levend monument te maken. Vijf jaar lang zijn heel veel CAMRAS-vrijwilligers bezig geweest met schoonmaken, opknappen en onderhouden van de radiotelescoop en met het gebruiken, demonstreren en er over vertellen. Nu ASTRON de middelen heeft om de radiotelescoop te laten restaureren, kan de telescoop tijdelijk niet meer gebruikt worden door de vrijwilligers van CAMRAS. Zij zullen de radiotelescoop nu ontruimen waarna ASTRON de eigenaar van de radiotelescoop de restauratie kan laten uitvoeren. De restauratie zal naar verwachting een jaar in beslag nemen.