Tijdens Open Monumentendag verzorgden we vanuit de telescoop een livestream, waarin we ingingen op de geschiedenis van de radiotelescoop. Een onderdeel van de livestream was een interactieve quiz, waarin we uw kennis over de radiotelescoop testten.
De radiotelescoop is sinds 2007 een rijksmonument. Hij werd zelfs bijgeschreven in de top-100 van monumenten uit de wederopbouwperiode. De monumentale status heeft eraan bijgedragen dat de telescoop van 2012-2014 kon worden gerestaureerd. Hij werkt nog steeds, en ziet er nu weer als nieuw uit. In 2019 kwam zelfs het koninklijk paar een kijkje nemen!
Normaal stellen we de telescoop tijdens Monumentendag open voor publiek, maar door covid-19 was dat dit jaar niet mogelijk. Wel kunt u virtueel rondkijken in en zelfs bovenop de radiotelescoop via de virtuele tour.
De livestream over de geschiedenis en renovatie van de telescoop, verzorgd door Harm Munk en Tammo Jan Dijkema, vond plaats op zondag 13 september van 14:00 uur tot 14:30 uur. Hij is hieronder terug te kijken.
Foto(s): CAMRAS Cees Bassa, Video: Weekend van de Wetenschap
In september en oktober was de Dwingeloo Radiotelescoop voor drie publieksactiviteiten geopend.
– Weekend van de Wetenschap, zaterdag 5 oktober 2019 (geweest)
Openingstijd: 10:00-17:00 uur
Tijdens het Weekend van de Wetenschap geven CAMRAS-vrijwilligers rondleidingen. In het Mullerhuis wordt een knutsellab ingericht, waar kinderen een pulsar of een waterraket kunnen maken. Die raket kan buiten worden gelanceerd. Binnen is ook een verhaal over radioastronomie, de radiotelescoop en wat het verschil is tussen een radiotelescoop en een gewone sterrenkijker.
We laten ook zien hoe we vallende sterren waarnemen. Hoe we dat doen? Met antennes en radiogolven, kom maar kijken dat het werkt. In de radiotelescoop geven we doorlopend demonstraties van een pulsar (neutronenster) en/of waterstof in de Melkweg.
Toegang is gratis. In de radiotelescoop maximaal 25 bezoekers tegelijk.
Deze dag ontving CAMRAS ruim 170 bezoekers waarvan zo’n 30 kinderen en oudere jeugd.
– Open Monumentendag, zaterdag 14 en zondag 15 september 2019 (geweest)
Openingstijden: zaterdag 10:00-17:00 uur, zondag 10:00-16:00 uur
Iedere 30 minuten begint er een rondleiding met een kort verhaal over de radiotelescoop in het Mullerhuis (gemeentelijk monument), Oude Hoogeveensedijk 6. Iedere rondleiding eindigt met een demonstratie in de radiotelescoop (rijksmonument). Rondleiding inclusief de demo duurt een klein uur.
Toegang is gratis. Per rondleiding maximaal 25 bezoekers.
Beide Open Monumentendagen samen ontving CAMRAS circa 300 bezoekers. Veel bezoekers volgden de monumentenfietsroute van de gemeente Westerveld. In de radiotelescoop kregen bezoekers radiosignalen van de waterstof in de Melkweg te zien en de radioflitsen van pulsar PSR B0329+54.
– Nacht van de Nacht, zaterdag 26 oktober 2019 (geweest)
Openingstijd: 19:00-23:00 uur
Bij helder weer staan er sterrenkijkers naast de grote radiotelescoop en vertellen de CAMRAS vrijwilligers u over de sterren die er te zien zijn.
In de radiotelescoop geven we doorlopend demonstraties van een pulsar (neutronenster) en/of waterstof in de Melkweg.
De demonstraties in de radiotelescoop gaan ook bij bewolkt weer door, want radiogolven gaan dwars door de wolken heen.
In het Mullerhuis word een demonstratie gegeven van meteoren waarnemen met radiogolven en bij slecht weer worden in het Mullerhuis ook nog korte lezingen gegeven.
Toegang in de radiotelescoop € 2 (jeugd € 1), buiten bij de sterrenkijkers en in het Mullerhuis is gratis.
Tip: neem een zaklamp mee, maar bij de sterrenkijkers moet de zaklamp uitblijven!
Tijdens de Nacht van de Nacht ontving CAMRAS in de radiotelescoop 113 bezoekers waarvan 20% jeugd.
– Hoe bereikt u de radiotelescoop en het Mullerhuis?
De radiotelescoop en het Mullerhuis zijn per fiets prima te bereiken. Bij wijze van uitzondering mag u in de Nacht van de Nacht 2019 ook met de auto doorrijden naar de ASTRON-parkeerplaats.
Zie ook onze pagina met adres en route.
Let op dat u in de storingsvrije zone van de radiotelescoop uw mobiele telefoon uitzet of in de vliegtuigstand.
– Waarom is het ’s nachts donker?
ASTRON heeft tijdens de Nacht van de Nacht in het ASTRON-gebouw samen met Natuur en Milieufederatie Drenthe van 19:30 tot 21:15 uur een programma met drie lezingen van Mans Schepers (archeoloog), André Offringa (ASTRON-astrofysicus) en Vincent Icke (hoogleraar Astrofysica en Kosmologie). Na 21:15 zijn er drie rondes met verhalenvertellers buiten.
Foto(s): CAMRAS Ard Hartsuijker. Video: Lisa van sterrenkijken.nu
De laatste zondag van de CAMRAS zomerse-zondagmiddagopening-2018 bezocht Lisa van www.sterrenkijken.nu de radiotelescoop om daarover een vlog te maken. Op haar facebookpagina schreef Lisa “Ook al heb je geen kennis van deze manier van waarnemen, het is zeker een bezoek waard! Alle vrijwilligers leggen het je met alle liefde uit hoe het werkt!”
Natuurlijk mocht Lisa na de uitleg door CAMRAS rondleiders Hans Smit, Roy Smits en Hans van der Meer, onder het toeziend oog van en na instructie door CAMRAS telescoop operators Michel Arts en Michel Roelofs de telescoop na de waarneming van de pulsar in de zogenaamde showstand zetten.
In haar vlog geeft Lisa aan dat de radiotelescoop in september en oktober drie speciale activiteiten voor bezoekers heeft (toevoeging november 2018: die inmiddels als geweest zijn):
Open Monumentendag, weekend 8 en 9 september 2018
Weekend van de Wetenschap, zaterdag 6 oktober 2018
Tijdens de Open Monumentendagen waren de Dwingeloo Radiotelescoop (rijksmonument) en het Mullerhuis (gemeentelijk monument) op vrijdagavond 8, zaterdag 9 en zondag 10 september geopend voor publiek en op donderdagmiddag 7 september voor genodigden van de landelijke opening van Open Monumentendag. CAMRAS ontving in totaal 640 bezoekers op deze vier dagen. Het aandeel jeugd was ongeveer 15% van het aantal bezoekers.
Op zaterdag en zondag kregen de bezoekers een rondleiding die om de 20 à 30 minuten begon in het Mullerhuis met een kort verhaal over:
– de radiotelescoop gebouwd in de periode 1954-1956 en gerestaureerd in de periode 2012-2014;
– waarvoor de vrijwilligers van CAMRAS de radiotelescoop nu gebruiken.
Daarna kregen de bezoekers een demonstratie in de radiotelescoop.
Op de vrijdagavond maakte de opening deel uit van de Nachtelijke Beleving.
Het landelijk thema van de Open Monumentendagen 2017 is Boeren, burgers en buitenlui. In een toelichting op het thema staat onder meer “Het thema verbindt stadsbewoners, plattelandsbewoners en mensen met een rondtrekkend bestaan, en het verbindt uiteenlopende historische perioden met het heden.” De radiotelescoop past dus prima in het rijtje “van boerderijen, melkfabrieken, werkplaatsen, tolhuizen, tuinderscomplexen en molens via markten, waaggebouwen, pakhuizen en winkels tot buitenplaatsen, waterstaatcomplexen en bierbrouwerijen”.
Foto(s): (2) Het Nationale Park van Drenthe, (3 en 4) Marius Visser
De Nachtelijke Beleving in en bij de Dwingeloo Radiotelescoop en in het Mullerhuis voorafgaand aan de Open Monumentendagen 2017 was op vrijdagavond 8 september. Deze gratis activiteit bij de radiotelescoop en het Mullerhuis maakte onderdeel uit van meer activiteiten in Dwingeloo en Frederiksoord.
In de radiotelescoop (rijksmonument) werd door vrijwilligers van CAMRAS ieder half uur een demonstratie gegeven. In het Mullerhuis (gemeentelijk monument) las schrijver en verteller Anke den Duyn ieder half uur fragmenten uit uit haar boek Het Logboek. Lezen en vertellen door Anke den Duyn werd afgewisseld met bijdragen van Jan Geralt Bij de Vaate (ASTRON) over moderne radiotelescopen zoals LOFAR en SKA.
Vanwege het slechte weer waren er in Dwingeloo en Frederiksoord veel minder bezoekers dan organisatie had gepland. In tegenstelling tot Frederiksoord waar de kolonietram pendelde tussen diverse activiteiten, was in Dwingeloo geen pendeldienst tussen de Brink, RCN De Noordster en de radiotelescoop. Dat had tot gevolg dat slechts elf bezoekers de barre tocht waagden naar de radiotelescoop en het Mullerhuis.
Foto(s): CAMRAS Henk Kouwen, Koen van den Driesche, Ard Hartsuijker
Tijdens Open Monumentendag 2016 in het weekend van 10 en 11 september was de radiotelescoop voor het eerst op beide dagen open. Open Monumentendag 2016 stond in het teken van Iconen en symbolen. Daarmee wordt verwezen naar beelden en tekens met een bijzondere extra betekenis die zichzelf overstijgt. En naar de iconische waarde van de monumenten zelf. Zo’n 550 bezoekers – jong en oud – kwamen kijken naar dit icoon, naar de constructie van de schotel en het met meedraaiend bedieningshuis. Wandelend of fietsend over de heide ervoeren zij de markante ligging van de radiotelescoop in de radiostoringsvrije zone midden op het Dwingelderveld. Bij en in de telescoop vertelden vrijwilligers van CAMRAS het verhaal waar deze telescoop symbool voor staat: de wetenschappelijk zoektocht naar onze plaats in de Melkweg en in het Heelal. Voor menig bezoeker was het een verrassing dat rondom de radiotelescoop en de ASTRON gebouwen een radiostoringsvrije zone is waar mobiele telefoons uitgeschakeld moeten zijn of in de vliegtuigstand. Na het zien van alle storing die dat geeft op de zwakke signalen uit het heelal leverde het uitschakelen van de mobiele geen enkel probleem op.
Foto(s): CAMRAS Ard Hartsuijker, Harry Keizer; Video: RTV Drenthe
In de telescoop
Vrijdag 11 september voerden leerlingen van basisscholen Ten Darperschoele uit Wapse en De Singelier uit Diever (gemeente Westerveld) met Jan van Muijlwijk, Daniela De Paulis en Barbara de Jong hun moonbounce kunstproject uit in de radiotelescoop (zie Schoolkinderen openen Open Monumentendag met kunst via de maan). Jan gaf een rondleiding in de prachtig gerestaureerde radiotelescoop en demonstreerde hoe de telescoop op de maan wordt gericht. Met het zingen van een liedje legde Jan op een erg leuke manier uit hoe het moonbouncen in zijn werk gaat. Vader Jacob en het Kuikentje Piep galmden door de radiotelescoop en door de ruimte naar de maan. Na elke zin was de echo vanaf de maan duidelijk hoorbaar, want het duurt ongeveer 2,6 seconden voordat het radiosignaal weer terug is. De afstand naar de maan is ongeveer 400.000 km en weer terug naar de aarde komt daar nog eens 400.000 km bij.
Daarna werden de tekeningen van de schoolkinderen met Visual Moonbounce technologie naar de maan gezonden en weer ontvangen. De foto’s van hun tekeningen stonden al klaar bij twee schotelvormige radiozendstations: in Italië (’s ochtends) bij de antenne van Nando Pellegrini (I1NDP) en in Brazilië (’s middags) bij de antenne van Bruce Halasz (PY2BS). Op de computerschermen konden de kinderen alles precies volgen. Zodra een van de zendstations begon met zenden, zagen de kids 2,6 seconden later dat de Dwingeloo radiotelescoop het radiobericht begon op te vangen en dat hun tekeningen regel voor regel op het scherm verscheen. Als afsluiting kregen alle leerlingen een print van hun “gemoonbouncte” tekening mee naar huis als een echt uniek kunstwerk!
Moonbounce techniek
Moonbouncen is een techniek die al tientallen jaren wordt gebruikt door radiozendamateurs om verbindingen te maken via de maan door deze als spiegel voor radiogolven te gebruiken. Dat doen ze op frequenties (golflengtes) waarbij het normaal niet mogelijk is verbindingen te maken met andere continenten. De maan is geen ideale spiegel en absorbeert zo’n 93% van het radiobericht. De 7% die wordt teruggekaatst gaat in alle richtingen en de maan is niet glad dus het is nog erger. Van die 7% komt maar een uiterst klein beetje op de 25 meter Dwingeloo telescoop terecht. Bij dit kunstexperiment op de 23 cm band is de totale verzwakking van het radiobericht zo’n 270 dB (decibel). Dat is een verzwakking van nul komma zeventwintig nullen en dan een één ten opzichte van de sterkte van het oorspronkelijke radiobericht. Visual Moonbounce is een kunstzinnige toepassing van moonbouncen ontwikkeld door Daniela De Paulis bij de Dwingeloo Radiotelescoop.
Leerlingen van de basisscholen Ten Darperschoele in Wapse en De Singelier in Diever gaan Open Monumentendag 2015 in de gemeente Westerveld met een kunstproject openen. Hun tekeningen worden als radiobericht naar de maan gestuurd. Het rijksmonument Dwingeloo Radiotelescoop zal de door de maan teruggekaatste zwakke signalen opvangen en ze weer als tekening ontcijferen.
Het thema van Open Monumentendag 2015 is Kunst & Ambacht in en bij monumenten. Een goede gelegenheid om schoolkinderen in de gemeente Westerveld door middel van een kunstproject met dit top-100 rijksmonument uit de wederopbouwperiode kennis te laten maken.
Barbara de Jong, Jan van Muijlwijk en Daniela De Paulis zijn de vrijwilligers van CAMRAS die de leerlingen bij dit project begeleiden. Op dinsdag 1 september gaven zij een les op de twee scholen. Over astronomie en radioastronomie. Over de vraag waarom er zoveel radiotelescopen in Drenthe staan. En waarom de Dwingeloo Radiotelescoop in hun gemeente Westerveld een rijksmonument is geworden.
Barbara de Jong legde een brug tussen het zonnestelsel en de Melkweg en maakte het met haar presentatie en hands-on uitleg mogelijk om kleine en grote afstanden te bevatten.
Jan pakte de radioastronomie op zoals die jaren lang met de Dwingeloo Radiotelescoop is uitgevoerd. En hoe CAMRAS in beeld kwam toen de telescoop niet meer gebruikt werd. En natuurlijk legde Jan uit wat radioamateurs doen met moonbouncen.
Daniela De Paulis vertelde de schoolkinderen dat zij radiocommunicatie via de maan gebruikt voor het maken van Visual Moonbounce kunstwerken met de radiotelescoop. Zij vraagt de kinderen ook Visual Moonbounce kunst te maken met tekeningen die als radiobericht naar de maan worden gezonden en door de radiotelescoop worden opgevangen.
Tenslotte leerde Jan van Muijlwijk de kinderen een lied (een kleine variant op het Kuikentje Piep) dat zij later in de radiotelescoop samen met hun radio-echo via de maan gaan zingen.
Barbara
Jan
Daniela
Jan zingend
De aftrap voor Open Monumentendag in de gemeente Westerveld is vrijdag 11 september. Dan gaan de schoolkinderen uit Diever (’s ochtends) en Wapse (’s middags) hun tekeningen met de Dwingeloo Radiotelescoop moonbouncen. Eerst bekijken ze het rijksmonument en krijgen ze uitleg in het meedraaiende waarneemhuis. En dan begint de reis van de tekeningen en het ingestudeerde lied: 400.000 km heen en 400.000 km terug. Wat zal er overblijven van hun kunstwerken en wat voegt de maan en de lange reis daar aan toe? Een verslag daarvan staat in Schoolkinderen openen Open Monumentendag met kunst via de maan (vervolg).
Tijdens de Open Monumentendagen is de radiotelescoop voor publiek geopend. De resultaten van het moonbounce kunstproject staan in de telescoop tentoongesteld.
