Foto(s): CAMRAS Tjipke de Beer en Tammo Jan Dijkema
Tijdens de Landelijke Sterrenkijkdagen waren we op zaterdagavond 25 februari open. We hadden net als de rest van Nederland mooi helder weer.
We verzorgden in en bij de Dwingeloo radiotelescoop verschillende activiteiten:
We hadden een stuk of vijf optische telescopen opgesteld die we op verschillende objecten aan de hemel hadden gericht zoals Juptiter, Mars, de Plejaden, de Orionnevel, de Andromedanevel en de maan.
We gaven een demonstratie van waterstof in de spiraalarmen van de Melkweg aan de hand van waarnemingen op de 21-cm waterstoflijn met een 1,5 meter schotel.
We gaven een demonstratie van radio-reflecties die we met een eenvoudige yagi-antenne waarnamen van het meteoorbaken (zender) in Ieper (België) via meteoren en vliegtuigen.
Rondleidingen van een half uur in de radiotelescoop. Hiervoor was reserveren nodig. Omdat de ontvanger in onderhoud was konden we geen live-ontvangst van radiogolven uit het heelal demonstreren. Maar de telescoop kon wel draaien en dat was voor veel bezoekers al een hele belevenis. Onze rondleiders hebben eerder opgenomen waarnemingen laten zien en horen en uitleg gegeven over wat radiosterrenkunde onderscheidt van optische sterrenkunde met andere typen telescopen.
Bezoekers waren zonder uitzondering enthousiast. We hebben in totaal 135 bezoekers ontvangen, waarvan ruim 25 kinderen. Veel bezoekers hebben aangegeven dat ze nog een keer terugkomen als de voor waarnemingen benodigde antennes en ontvangers na het onderhoud weer in het brandpunt hangen.
Foto(s): CAMRAS Sigrid Witteveen en Tammo Jan Dijkema
Tijdens de Landelijke Sterrenkijkdagen 2022 gaven we rondleidingen in de radiotelescoop op zaterdag 12 maart, ’s middags en ’s avonds. Aanmelden was voor deze rondleidingen verplicht, omdat er maar 10 bezoekers tegelijk in de telescoop werden toegelaten. De rondleidingen duurden ca. 40 minuten en kostten €2 (kinderen €1). We gaven twaalf rondleidingen en ontvingen iets meer dan 120 bezoekers waarvan ruim een kwart bestond uit jonge en oudere jeugd.
’s Avonds was het met regelmaat voldoende helder zodat de bezoekers met succes naar de maan en de Orionnevel konden kijken door een aantal optische kijkers naast de radiotelescoop. De rondleidingen in de telescoop gingen sowieso door, ook als het bewolkt zou zijn geweest, want radiogolven gaan dwars door de wolken heen.
Bij de rondleidingen in de telescoop werd de telescoop gericht op een supernova(restant), een pulsar en een sterrenstelsel op honderden miljoenen lichtjaren afstand. ’s Middags werd in de radiotelescoop ook nog een enkele keer naar de oorverdovende radioruis van de zon geluisterd.
Auteur(s): Michel Arts, Tammo Jan Dijkema, Hans van der Meer en Ard Hartsuijker
Foto(s): CAMRAS Jan-David Hartsuijker
Vanwege de covid-19 maatregelen konden wij geen echte Landelijke Sterrenkijkdag/-avond organiseren met verhalen en demonstraties in het Mullerhuis en de radiotelescoop zoals wij altijd met veel enthousiasme voor onze bezoekers doen. Vanwege de beperkingen hebben Michel Arts, Tammo Jan Dijkema en Hans van der Meer op zaterdag 20 maart jl. om 15:00 uur buiten bij de radiotelescoop in een livestream verteld dat de radiotelescoop die er zo heel anders uitziet dan een sterrenkijker ook echt een ander soort instrument is. De radiotelescoop werkt anders (hoe dan?) en ziet andere dingen (wat dan?) dan een gewone sterrenkijker. Dat geeft weer andere en nieuwe inzichten in hoe de Melkweg en het heelal in elkaar zit. Vanuit huis heeft Ard Hartsuijker het verhaal geïllustrerd met wat afbeeldingen of filmpjes en de live chat bijgehouden waar u tijdens de livestream kon reageren op wat het drietal buiten bij de telescoop vertelde.
Na afloop blijft de livestream bewaard en kunt u deze ook later of opnieuw bekijken.
Er zijn/waren in het weekend van 19-21 maart a.s. nog meer activiteiten tijdens de Landelijke Sterrenkijkdagen van andere organisaties. Die vindt u hier www.sterrenkijkdagen.nl
Tijdens de Landelijke Sterrenkijkdagen is de Dwingeloo Radiotelescoop geopend op zaterdagavond 29 februari 2020 van 18:30 uur tot 22:30 uur.
De waarneemdemonstraties in de radiotelescoop gaan altijd door, ook als het bewolkt is of regent want radiogolven gaan door de wolken heen.
Bij helder weer staan er optische kijkers naast de radiotelescoop.
In het Mullerhuis worden korte presentaties gegeven over diverse onderwerpen waaronder meteoorscatter.
Buiten de radiotelescoop is alles gratis. Entree in de radiotelescoop: jeugd € 1,- volwassenen € 2,- en donateurs gratis voor 2 personen (u kunt met pin of contact betalen).
U hoeft zich niet aan te melden.
Bij storingen in de apparatuur geven wij een rondleiding zonder demonstratie.
Bij verwachtte bijzondere weersomstandigheden als onweer en zeer harde wind en sterke windstoten vervalt deze openstelling.
Hier en in onze agenda geven we zo goed mogelijk aan als deze openstelling NIET doorgaat.
Foto(s): CAMRAS Cees Bassa, Video: Weekend van de Wetenschap
In september en oktober was de Dwingeloo Radiotelescoop voor drie publieksactiviteiten geopend.
– Weekend van de Wetenschap, zaterdag 5 oktober 2019 (geweest)
Openingstijd: 10:00-17:00 uur
Tijdens het Weekend van de Wetenschap geven CAMRAS-vrijwilligers rondleidingen. In het Mullerhuis wordt een knutsellab ingericht, waar kinderen een pulsar of een waterraket kunnen maken. Die raket kan buiten worden gelanceerd. Binnen is ook een verhaal over radioastronomie, de radiotelescoop en wat het verschil is tussen een radiotelescoop en een gewone sterrenkijker.
We laten ook zien hoe we vallende sterren waarnemen. Hoe we dat doen? Met antennes en radiogolven, kom maar kijken dat het werkt. In de radiotelescoop geven we doorlopend demonstraties van een pulsar (neutronenster) en/of waterstof in de Melkweg.
Toegang is gratis. In de radiotelescoop maximaal 25 bezoekers tegelijk.
Deze dag ontving CAMRAS ruim 170 bezoekers waarvan zo’n 30 kinderen en oudere jeugd.
– Open Monumentendag, zaterdag 14 en zondag 15 september 2019 (geweest)
Openingstijden: zaterdag 10:00-17:00 uur, zondag 10:00-16:00 uur
Iedere 30 minuten begint er een rondleiding met een kort verhaal over de radiotelescoop in het Mullerhuis (gemeentelijk monument), Oude Hoogeveensedijk 6. Iedere rondleiding eindigt met een demonstratie in de radiotelescoop (rijksmonument). Rondleiding inclusief de demo duurt een klein uur.
Toegang is gratis. Per rondleiding maximaal 25 bezoekers.
Beide Open Monumentendagen samen ontving CAMRAS circa 300 bezoekers. Veel bezoekers volgden de monumentenfietsroute van de gemeente Westerveld. In de radiotelescoop kregen bezoekers radiosignalen van de waterstof in de Melkweg te zien en de radioflitsen van pulsar PSR B0329+54.
– Nacht van de Nacht, zaterdag 26 oktober 2019 (geweest)
Openingstijd: 19:00-23:00 uur
Bij helder weer staan er sterrenkijkers naast de grote radiotelescoop en vertellen de CAMRAS vrijwilligers u over de sterren die er te zien zijn.
In de radiotelescoop geven we doorlopend demonstraties van een pulsar (neutronenster) en/of waterstof in de Melkweg.
De demonstraties in de radiotelescoop gaan ook bij bewolkt weer door, want radiogolven gaan dwars door de wolken heen.
In het Mullerhuis word een demonstratie gegeven van meteoren waarnemen met radiogolven en bij slecht weer worden in het Mullerhuis ook nog korte lezingen gegeven.
Toegang in de radiotelescoop € 2 (jeugd € 1), buiten bij de sterrenkijkers en in het Mullerhuis is gratis.
Tip: neem een zaklamp mee, maar bij de sterrenkijkers moet de zaklamp uitblijven!
Tijdens de Nacht van de Nacht ontving CAMRAS in de radiotelescoop 113 bezoekers waarvan 20% jeugd.
– Hoe bereikt u de radiotelescoop en het Mullerhuis?
De radiotelescoop en het Mullerhuis zijn per fiets prima te bereiken. Bij wijze van uitzondering mag u in de Nacht van de Nacht 2019 ook met de auto doorrijden naar de ASTRON-parkeerplaats.
Zie ook onze pagina met adres en route.
Let op dat u in de storingsvrije zone van de radiotelescoop uw mobiele telefoon uitzet of in de vliegtuigstand.
– Waarom is het ’s nachts donker?
ASTRON heeft tijdens de Nacht van de Nacht in het ASTRON-gebouw samen met Natuur en Milieufederatie Drenthe van 19:30 tot 21:15 uur een programma met drie lezingen van Mans Schepers (archeoloog), André Offringa (ASTRON-astrofysicus) en Vincent Icke (hoogleraar Astrofysica en Kosmologie). Na 21:15 zijn er drie rondes met verhalenvertellers buiten.
Tijdens de Landelijke Sterrenkijkdagen is de Dwingeloo Radiotelescoop geopend op zaterdagavond 16 maart 2019 van 18:30 uur tot 22:30 uur.
De waarneemdemonstraties in de radiotelescoop gaan altijd door, ook als het bewolkt is of regent want radiogolven gaan door de wolken heen.
Bij helder weer staan er optische kijkers naast de radiotelescoop.
In het Mullerhuis worden korte presentaties gegeven over diverse onderwerpen waaronder meteoorscatter.
Entree in de radiotelescoop: jeugd € 1,- volwassenen € 2,- en donateurs gratis voor 2 personen (er kan niet worden gepind). Buiten de radiotelescoop is alles gratis.
U hoeft zich niet aan te melden.
– Update: Korte impressie van de avond
Voor het doorlopende programma in het Mullerhuis en de demonstraties in de radiotelescoop ontving CAMRAS ruim tachtig bezoekers, waarvan tegen veertig kinderen en jongeren. Ondanks het slechte weer een mooie opkomst. In het begin van de avond was de wind te sterk om de radiotelescoop naar de demo pulsar PSR B0329+54 te draaien. De radiotelescoop stond gericht op de zuidwestelijke hemel waar de Melkweg zich ook bevond en demonstratie van het meten van de 21 cm waterstoflijn goed mogelijk was. Later op de avond was de wind voldoende afgenomen om de telescoop te draaien en is de de pulsar ook gedemonstreerd.
De zuidelijke sterrenhemel omstreeks 21 uur ’s avonds tijdens de Landelijke Sterrenkijkdagen 2019. (c) Wil Tirion.
Sterrenkijken door sterrenkijkers en met de Dwingeloo Radiotelescoop
– De radiotelescoop is zaterdagavond 12 januari van 18:00 tot 22:00 uur geopend
Bij helder weer staan er buiten sterrenkijkers naast de grote radiotelescoop en vertellen we u over de sterren die er te zien zijn.
In de radiotelescoop geven we doorlopend demonstraties van een pulsar (neutronenster) en/of waterstof in de Melkweg.
De demonstraties in de radiotelescoop gaan ook bij bewolkt weer door, want radiogolven gaan dwars door de wolken heen.
In het Mullerhuis worden presentaties van circa een kwartier gegeven en een demonstratie van meteoorscatter.
Het programma is vergelijkbaar met het CAMRAS-programma van de Landelijke Sterrenkijkdagen en de Nacht van de Nacht.
Voor toegang in de radiotelescoop vragen wij € 2 en voor jeugd € 1. Er kan niet worden gepind.
Kijken door sterrenkijkers buiten en luisteren naar de presentaties in het Mullerhuis is voor iedereen gratis.
Tip: neem een zaklamp mee, maar gebruik die bij de sterrenkijkers met mate en liefst afgedekt met rood cellofaan.
De radiotelescoop is per fiets prima te bereiken; de auto kunt u parkeren bij de parkeerplaats van Staatsbosbeheer; vanaf daar is het ongeveer 15 minuten lopen naar de telescoop.
Aanleiding voor deze extra openstelling is de 100ste verjaardag van de Internationale Astronomische Unie (IAU). Om dit te herdenken wordt dat een jaar lang wereldwijd gevierd met allerlei activiteiten.
De verjaardag IAU100 start in januari 2019 met een lang weekend sterrenkijken: 100 Hours of Astronomy, vier dagen en nachten, van 10-13 januari 2019, met amateur- en professionele astronomen, liefhebbers van astronomie en het grote publiek om kennis en enthousiasme over het Heelal te delen.
In Nederland is 100 Hours of Astronomy Nederland kijkt sterren van 10-13 januari 2019.
In Nederland zijn dat lange weekend meerdere activiteiten waarvan de speciale opening van de Dwingeloo Radiotelescoop op zaterdagavond 12 januari er een is.
– Update: Korte impressie van de avond
CAMRAS ontving die zaterdagavond een zeventigtal bezoekers waaronder een twintigtal kinderen.
Bij de demonstraties in de radiotelescoop werden waarnemingen gedaan van pulsar (neutronenster) PSR B0329+54 afgewisseld met waarnemingen van waterstof op de 21 cm waterstoflijn in diverse plekken in de Melkweg. Tijdens het omschakelen van de ontvangstapparatuur vertelden de telescoop operators astronomische wetenswaardigheden zoals bijvoorbeeld over de radiobron Cassiopeia A.
Het bijzondere van de radiotelescoop is dat ook bij regen en bewolkt weer de demonstraties gewoon doorgaan omdat radiogolven dwars door de wolken heen gaan. Onze bezoekers werden in de radiotelescoop dus niet teleurgesteld door het slechte weer buiten. In tegenstelling tot de enkele bezoekers die ook nog een blik wiepen door de sterrenkijkers om in de paar gaten van het wolkendek nog een waterig glimpje van de Maan te ontwaren.
Tijdens de 42-ste Landelijke Sterrenkijkdagen 2018 was de Dwingeloo Radiotelescoop op vrijdag 23 februari en zaterdag 24 februari beide avonden van 19:00 tot 22:00 uur geopend.
Beide avonden samen ontving CAMRAS ruim 200 bezoekers. Het was mooi helder weer en zodra het donker werd konden de bezoekers sterren kijken door echte telescopen. In de radiotelescoop kregen bezoekers een rondleiding en demonstratie. Daarnaast werden er in het Mullerhuis een aantal 15-minuten lezingen gehouden.
Wat was er buiten te zien?
Van de wassende maan zien we een sikkel die van dag tot dag duidelijk breder wordt. In de telescoop is te zien dat de maan bedekt is met kraters. Ook is duidelijk te zien dat zij zich in de opvolgende nachten boven het sterrenbeeld Orion langs naar het oosten beweegt.
Het sterrenbeeld Orion staat in het zuiden. De mythologische jager wordt op zijn tocht langs de hemel gevolgd door twee honden, in de vorm van de sterrenbeelden Grote Hond (Canis Major) en Kleine Hond (Canis Minor). In het ‘Zwaard’ van Orion is in de telescoop een vaag oplichtende wolk te zien, waarvan we door professioneel onderzoek weten dat erin zich duizenden sterren aan het vormen zijn: het een ware ‘kraamkamer’ van sterren.
De meeste planeten zullen we vergeefs zoeken; die hebben zich ‘verstopt’ in de buurt van de zon of zijn alleen aan de ochtenhemel te zien. De uitzondering is de planeet Uranus, die vroeg in de avond in het zuid-westen te vinden is. De sterrenkijkdagen zijn een uitgezochte gelegenheid deze blauwgroene planeet, al waargenomen in de oudheid, maar pas als planeet herkend in 1783, eens met eigen ogen te zien. Uranus is ongeveer 15 maal zo zwaar als de aarde. Zijn blauwgroene kleur wordt veroorzaakt door methaan (aardgas?) in de atmosfeer.
In een telescoop zijn ook melkwegstelsels buiten het onze te zien, zoals de bekende Andromedanevel en de Driehoeknevel. Door de grote afstand van de Andromedanenevel zien we het gezamenlijke licht van de meer dan 100 miljard sterren (zonnen) nog maar als een vage ovale lichtende vlek. Naast melkwegstelsels zijn onder meer ook bolvormige sterrenconcentraties (bolhopen) en gasnevels met donkere stofwolken te zien.
De zuidelijke sterrenhemel rond 21 uur. (Wil Tirion)