Meteoren livestream 12 augustus 2020
Na twee eerdere livestream demonstraties werd er opnieuw een livestream demonstratie verzorgd, nu op woensdag 12 augustus om 20:00 uur. We deden dat omdat de radiotelescoop vanwege covid-19 maatregelen voor bezoekers nog gesloten is.
Een van de specialisaties van CAMRAS vrijwilligers Simon Bijlsma en Frans de Jong is het waarnemen van meteoren door middel van reflecties van radiogolven op meteoorsporen. Zij legden en ieaten zien hoe zij dat doen. Niet met de grote radiotelescoop, maar met een kleine antenne naast de radiotelescoop, een radiobaken in België of Frankrijk en met software die de door de antenne opgevangen radiogolven verwerkt.
Op 12 augustus waren de meteoren van de Perseïden meteorenzwerm goed te zien. Dat het nog licht is om acht uur ’s avonds in Dwingeloo en we de meteoorsporen daarom niet met het blote oog konden zien, maakt niet uit want in de demonstratie keken we naar radiogolven die gereflecteerd worden door de meteoorsporen van de Perseïden. Later op de avond of in de nacht kon men alsnog proberen de meteoren ook met het blote oog te zien.
De livestream duurde ongeveer een halfuur en tijdens de demonstratie kon men via de chat functie van YouTube vragen stellen.
De YouTube link voor terugkijken van de livestream is https://www.youtube.com/watch?v=ergwWE2J2-g.
Download hier de tijdens de livestream getoonde CAMRAS meteoren livestream presentatie.
Chat vragen & antwoorden
Klik in in het vouwmenu hieronder op een vraag om het corresponderende antwoord te lezen.
V1: Waarom is grafiek van de Boötiden (dia 15) aan het begin niet nul maar op het einde wel?
A1: Het einde van de grafiek is een stuk waar nog niet gemeten was.
V2: Hoe onderscheid je bij het meten een vliegtuig van een meteoor?
A2: De dopplerverschuiving bij een vliegtuig is heel gering omdat ze zo langzaam gaan. Bij meteoorreflecties is het echosignaal vrijwel horizontaal. Bovendien geeft de reflectie van radiogolven tegen een vliegtuig (vaste vorm) als echo een duidelijk scherpe lijn. Een meteoor met een langdurig reflectiesignaal is vaak breder door de wervelingen en bewegingen van de geladen deeltjes in de ionisatiewolk.
V3: Kan je met deze metingen ook de grootte van de meteoor meten en hoe precies is dat dan?
A3: Met deze simpele meting met één ontvanger wordt het niet zo duidelijk. Het signaal geeft dan slechts een indicatie. Sterke signalen komen van grotere deeltjes en zwakke piepjes zijn veelal van kleinere korreltjes. Maar het hangt ook van andere zaken af, zoals de hoek waaronder het deeltje de dampkring binnen valt ten opzichte van de zender en de ontvanger; een gunstige hoek geeft een sterker reflectiesignaal te horen. Daarnaast kan een meteoor in enkele gevallen een behoorlijke ionisatiewolk produceren die soms bijna niet gehoord wordt als reflectiesignaal en andere keren meer dan een minuut hoorbaar is met felle wervelingen en bewegingen. Echt met zekerheid iets zeggen van de grootte kan alleen met meerdere ontvangst stations. Je kan het vergelijken met stenen gooien in het water: de grootte van de plans zegt wel degelijk iets over de steen, maar soms is een grotere steen met een ‘ploemp’ verdwenen en geeft een kleinere steen een ‘enorme spetter met golven’.
V4: Wat is (dia 23) nu precies het verschil tussen Piieeuuuuw Pieuw Fuut en Ping?
A4: Een ping klinkt echt als ‘ping’, dat is het kortstondig horen van de uitgezonden draaggolf als een kort oplevende en snel uitdovende reflectie tegen de (meestal wat kleinere) ionisatiewolk.
Een fuut is een ‘kort fluit geluid’ van een wat langere reflectie van bijvoorbeeld 0,2 seconden, maar zonder hoorbare dopplerverschuiving. Dus de ionisatiewolk hangt relatief stil en is na korte tijd weer verdwenen. De beweging van deze meteoor is langs een ellipsachtige baan; een baan waarbij de verlenging en verkorting van de afstanden tot de TX- en RX-stations gelijk blijven.
Een pieuw geluid is typisch een ‘korte dopplerverschuiving’, dus óf een kleine meteoor (kort verschijnsel), óf een grotere, maar onder dusdanige hoek binnenkomend dat dit het resultaat is.
Een piieeuuuuw is een ‘langer hoorbare doppler-verschoven reflectiesignaal’. Het betreft dan een grotere meteoor die een langer spoor trekt aan de hemel. Hierbij kunnen we nog opmerken dat als de toonhoogte begint met ongeveer de hoogte van alle pings, dat dan de meteoor van het reflectiecentrum af beweegt. Begint de toon echt hoger, dan is die beweging meer naar het centrum toe. Soms is het geluid echt van heel hoog tot heel laag: een typisch geval van een meer horizontaal bewegende meteoor die een behoorlijk stuk aan de hemel aflegt van ver voor het reflectiecentrum tot ver na het reflectiecentrum. Dan kan je dopplerverschuivingen horen van 2,5 kHz tot 500 Hz. Normaal liggen de pings (bij de instelling van Frans de Jong) rond de 1,5 kHz en laat hij op zijn scherm niet meer zien dan +/- 200 Hz breedte omdat daar het meeste gebeurt.
V5: Is er nog uit de reflecties wat te zeggen over de snelheden?
A5: Hier gaat het om relatieve metingen omdat we maar met één radio-ontvanger werken. Of een meteoor recht op ons af komt of schuin weg schiet kunnen we niet meten met één ontvanger. Alleen de relatieve dopplercomponent tussen TX en RX wordt gehoord. Daaruit is natuurlijk de relatieve snelheid te berekenen met de formule voor het dopplereffect, maar je weet nooit de richting waarin de meteoor beweegt. Door een heleboel meteoren te analyseren kan je wel een maximum snelheid bepalen. Die maximum snelheid blijkt voor ieder meteoorzwerm anders te zijn. Het maximum bepalen is dan toch interessant want dat geeft een idee van de snelheid die ook de andere meteoren uit de zwerm waarschijnlijk hebben. Met één ontvanger allemaal erg leuk om te doen, maar wil je nauwkeuriger waarnemen dan heb je meerdere ontvangers nodig.
V6: Hoe staan de antennes gericht?
A6: De antennes in Dwingeloo staan gericht op Graves, Dourbes en Ieper, dat is een zuidelijke richting. En bovendien een klein beetje schuin omhoog, ruim boven de horizon, tussen de 10 en 20 graden.
Meer info
Meer info op deze website kan je lezen in de artikelen Meteoren waarnemen van Simon en Frans.
Andere informatie over meteoren:
- http://radio.meteor.free.fr/fr/en/logiciels.html#4
- http://www.rmob.org/livedata/main.php
- http://brams.aeronomie.be/theory
- https://www.imo.net/
De CAMRAS webSDR http://websdr.camras.nl:8901/