Over de radiotelescoop

Tweede leven

De Dwingeloo Radiotelescoop, in gebruik genomen in 1956, is een van de oudste radiotelescopen ter wereld. Tot 1998 werd de radiotelescoop door ASTRON gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek van de Zon en de Melkweg. Door stilstand werd de telescoop door roestvorming aangetast, maar enthousiaste radioamateurs zagen kans de Dwingeloo Radiotelescoop een tweede leven te geven. Zij richtten in 2007 stichting CAMRAS op en begonnen de telescoop op te knappen en te gebruiken. In 2009 werd de radiotelescoop een rijksmonument, een uniek monument uit de naoorlogse wederopbouwperiode.

In dit deel Over de radiotelescoop en onderliggende pagina’s wordt vooral teruggekeken naar een periode die afsluit met de oprichting van CAMRAS, de eerste herstelwerkzaamheden door CAMRAS en de grondige restauratie van 2012 tot 2014 onder meer met subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Alle informatie over verschillende soorten gebruik door CAMRAS van de radiotelescoop en andere radioastronomische instrumenten in de geplande ‘radiotuin’ tussen het Mullerhuis en de radiotelescoop, en het ontwikkelen en up-to-date houden van het instrumentarium en bijbehorende software plaatsen wij in het deel Gebruik www.camras.nl/gebruik/ en onderliggende pagina’s van de CAMRAS website

Unieke constructie

De radiotelescoop is een unieke constructie van bijna 130 ton zwaar en is in horizontale richting (azimut) draaibaar over een cirkelvormige railbaan. De spiegel is opgehangen in een toren van stalen balken. Met de motoren en tandwielkasten bovenin de toren kan de spiegel in verticale richting (elevatie) bewegen. Onderin de toren bevindt zich het meedraaiend bedieningshuis met machinekamer met tandwielkasten en waarneemruimte. De railbaan en het centrale tandwiel van 2,5 meter middellijn zijn geplaatst op een zwaar betonnen fundament.

In het brandpunt van de spiegel bevinden zich de antennes en een deel van de ontvangapparatuur. In de oorspronkelijke uitvoering waren deze bevestigd aan een centrale mast. Bij later aangebrachte verbeteringen is de mast in 1962 vervangen door een driepoot en in 1974 door een vierpoot.

Wetenschappelijk onderzoek

Met de Dwingeloo Telescoop werd op de 21 cm-waterstoflijn de spiraalstructuur van de Melkweg met steeds meer detail in kaart gebracht en werden hoge-snelheidswolken gevonden. Ook op andere golflengtes is onderzoek gedaan. Nadat de Westerbork Synthese Radiotelescoop in bedrijf kwam is de Dwingeloo Radiotelescoop langdurig ingezet op waarnemingen van de Zon en zonne-uitbarstingen.

In de jaren negentig is nog op een golflengte van 21 centimeter gezocht naar melkwegstelsels achter onze eigen Melkweg in een gebied waar door stof de uitdoving van licht zeer groot is. Tijdens dat onderzoek werd een vrij groot melkwegstelsel gevonden. Deze ontdekking werd bevestigd door infrarood waarnemingen. Het stelsel kreeg de naam Dwingeloo I en een later ontdekte begeleider kreeg de naam Dwingeloo II.