De reus en de dwerg
Ofwel DT en QRP
Tijdens mijn JOTA activiteiten met scoutinggroepen had ik al eens bedacht om tijdens JOTA te gaan moonbouncen. Bij QRP-verbindingen gebruiken radiozendamateurs laag vermogen. Zou het met de enorme antennewinst van de Dwingeloo Radiotelescoop mogelijk zijn om zwakke stations te ontvangen? Het zou dan gaan om tijdelijke JOTA-stations met relatief simpele antennes en simpele laag-vermogen zendapparatuur die richting de maan zenden en waarvan de radioreflecties van de maan in Dwingeloo worden ontvangen. Met webstreaming van de gereflecteerde radiosignalen kan de scoutinggroep zichzelf terug horen. Zij kunnen op die manier zelfs andere scoutingstations horen die hetzelfde doen en daarop reageren. Het contact is dan gemaakt. De Dwingeloo Radiotelescoop speelt hierbij een cruciale rol. In dit blog vertel ik of het wel of niet lukte en of het bij JOTA kan worden uitgevoerd.
De uitdaging
Kan ik een signaal omhoog sturen naar de maan met een enkelvoudige wat langer dan normale’ yagi antenne en is vermogen uit een standaard radio zoals een IC-706mkII voldoende om in Dwingeloo gehoord te worden? Simpel houdt ook in op 70 cm, want dat is voor veel amateurs goed haalbaar tijdens JOTA.
De antenne
De yagi moet goedkoop zijn want scoutinggroepen hebben in principe geen geld en een full size yagi van een radioamateur de bossen in slepen en op een toren hijsen is gedoemd te eindigen als een bosje oud ijzer (aluminium). Dus kan dat anders?
Wanneer je het simpel houdt is ‘full size’ een zogenaamde ‘long yagi’. Stacken (parallel plaatsen) van meerdere yagi’s is geen oplossing want de kans op fasefouten en andere problemen zal niet bijdragen aan het gewenste succes. Ik denk aan een long yagi met een lengte van 10 m. Met het rekenschema volgens radioamateur Günter Hoch (DL6WU) is een long yagi goed te maken.
Mijn eerste gedachte is om een yagi uit te voeren als een soort touwladder. De scouts zagen alle element en boren er twee gaatjes erin. Verder is het een kwestie van knoopjes leggen in twee lijnen en de element op de juiste volgorde erop schuiven. Echter, knoopjes leggen in een touw op een mm nauwkeurig wil ik ze niet aandoen, dat is niet reproduceerbaar.
Mijn tweede gedachte is tussen de elementen pvc-buisjes over de draden schuiven zodat de afstanden gegarandeerd zijn. De totale constructie wordt iets zwaarder maar de kosten en de nauwkeurigheid zijn heel goed te doen. Als je nylon draad van 3 mm neemt kun je dat aardig opspannen.
Moet in mijn achtertuin passen
Voor de test zocht ik een antenne met een nog iets betere antennewinst. Die is dan nog iets korter en past dan bijvoorbeeld in mijn achtertuin. Ik koos een 7 meter lange 27-elements yagi volgens Martin Steyer (DK7ZB). Als boom heb ik twee aan elkaar gekoppelde stukken pvc-buis van 4 meter genomen en voor de elementen 6 mm aluminium buisjes. De elementen heb ik binnen 1 mm nauwkeurig op lengte gemaakt en vervolgens op zadeltjes gemonteerd met tie-wraps. De zadeltjes klikken eenvoudig op de pvc-pijp. Door er nu een touw doorheen te halen en strak te trekken kan ik een redelijk rechte antenne krijgen. De antenne hangt wat door maar dat geeft aan de punt een richtingsafwijking die ongeveer 5 graden is. De bundel is ongeveer 15 graden, dus het effect van de doorbuiging zal niet heel groot zijn.
De eerste test
Vrijdagavond 14 november wordt in de Dwingeloo Telescoop alles klaar gemaakt voor een EME contest. Op het RadioEyes programma kijk ik waar de maan staat om ongeveer 23:00 uur. Ik zal de antenne zo goed en zo kwaad mogelijk op die positie richten. In het programma heb ik een cirkel gezet van de antennebundel (15 graden) op de positie die de maan om 23:00 uur zal hebben. Als het programma op real-time loopt zien we hoe de maan de bundel binnen loopt.
Intussen heb ik nog wat veranderd aan het actieve element van de antenne. Het begint te regenen en de output power van mijn IC-708 (maximaal 20 Watt) blijft steken op 14 Watt. Zal dit lukken? Tegen 23:00 uur bel ik de Dwingeloo Telescoop en krijg Jan van Muijlwijk (PA3FXB) aan de lijn. Daar zit Rene Hasper (PE1L) achter de PC en ze laten mij wat radiosignalen in de lucht brengen terwijl ze het watervalscherm afturen. Niets … helaas … maar het lijkt ook druk te zijn met testsignalen voor de EME contest die over een uur zal starten. Jan vraagt opnieuw om een signaal te sturen. Dan is het even stil. En nog maar eens een signaal. En nog eens … en toen … JA!! Helemaal links op het scherm komt iets door. Nog eens aan en uit en … INDERDAAD … dat ben ik. Ik ben redelijk goed te zien in de radiotelescoop, ongeveer -26 dB, dus voor het programma WSJT moet het heel goed te doen zijn.
Dit is een fantastisch succes! Met ongeveer 14 Watt en 27 elementen op een kromme pvc-pijp en dan helemaal naar de maan en terug en nog gehoord ook! Die reus heeft goede oren! Ik was wel redelijk gelukkig met deze uitkomst, want ik had de hoop al lang opgegeven met dit natte weer. Tja, in de gele cirkel … het blijft QRP …
De tweede test
Jan stelt voor de antenne nog eens opnieuw te richten en goed te luisteren. Met het vermogen dat de Dwingeloo Telescoop op 70 cm omhoog stuurt naar de maan is het misschien mogelijk dat ik met de lange yagi iets van het gereflecteerde radiosignaal kan oppikken. Omdat het regent heb ik geen laptop buiten en dus geen WSJT. Daarom nog even geluisterd in het frequentiegebied rond de QRG van de Dwingeloo Telescoop want een paar honderd Hertz Dopplerverschuiving zal er zijn. De ruisonderdrukking heb ik op stand 2 gezet om teveel DSP effecten te voorkomen (digital signal processing), de ingebouwde voorversterker staat aan en ik luister op USB (upper sideband) met een bandbreedte van 1,9 kHz. Ik ben benieuwd. Warempel … heel zacht in de ruis hoor ik een WSJT signaal en ik weet dat de Dwingeloo Telescoop op die frequentie bezig is! Een beetje draaien aan de pvc-buis van de antenneboom om te zien of polarisatie wat uitmaakt en dat doet het!
Ik heb eerst mijn fototoestel gepakt en een filmpje met audio gemaakt. Daarmee ligt het bewijs vast. Later nog een andere opname gemaakt.
QRP en DT… wie doet er mee?
Welnu, als het voor mij hoorbaar is dan kan moonbouncen met scouts en de Dwingeloo Telescoop zeker! Het vervolg zal zijn om met een iets langere antenne nog wat meer winst te halen en om met een beter afgestemd actief element alles uit de kast te halen. En dan kan het moonbouncen met scouts en het communiceren beginnen! Wie doet er mee?