Bedekking van Sagittarius A door de maan

Op woensdag 13 december schoof de maan ’s ochtends voor Sagitarrius A. Dit hebben we met de Dwingeloo telescoop waargenomen.

Sagittarius A, in het centrum van onze Melkweg, is een van de helderste radio-bronnen aan de hemel. Net als andere radio-bronnen is hij ook overdag waar te nemen. Als de maan voor Sagittarius A langs schuift (een zogenaamde occultatie), worden de radiogolven een uur lang geblokkeerd door de maan. Zo’n occultatie gebeurt heel zelden: na 13 december is er op 6 februari 2024 nog een kans, en daarna pas weer in 2042.

Tijdens de occultatie hebben we op verschillende frequenties de totale hoeveelheid radiostraling bijgehouden. Door precies bij te houden wanneer het signaal achter de maan verdwijnt, kunnen we meten waar de radiogolven precies vandaan komen. Historisch is op deze manier ook de locatie van Sagittarius A bepaald. Inmiddels is het met andere technieken mogelijk om heel precieze radio-kaarten te maken. Met een grote radio-interferometer in Zuid-Afrika (MeerKAT) is in 2022 bijgevoegde kaart gemaakt.

Tijdens de bedekking hebben we ook de waterstoflijn gemeten. De absorptie die we normaal zien, verdween tijdens een deel van de occultatie.

Met nog grotere interferometers (VLBI) is het in 2022 gelukt om het zwarte gat in het midden van Sagittarius A (Sagittarius A*) te fotograferen. Dit was de tweede foto van een zwart gat ooit. Sterrenkundige prof. Huib Jan van Langevelde, hoofd van de Event Horizon Telescope die dit zwarte gat fotografeerde, was te gast tijdens de livestream die we tijdens de occultatie lieten zien.

Voor zover we kunnen nagaan, is er nog nooit een maanbedekking van Sagittarius A vastgelegd met de Dwingeloo telescoop. Dit historische hiaat is nu opgelost. Wetenschappelijk zal onze waarneming niet veel toevoegen, omdat met interferometers het gebied al uitgebreid vastgelegd is.

De ruwe data van de meting is beschikbaar via https://zenodo.org/records/10395914 . De resultaten staan ook in de grafiek hieronder. In een ASTRON/JIVE Daily Image worden de resultaten ook toegelicht.