Berichten
Radiotelescoop Dwingeloo memoreert Apollo 11
In ‘Echoes of Apollo’ (http://echoesofapollo.com/ de URL verwijst naar het webarchief van de niet meer bestaande website) – een wereldwijde herdenking van de maanlanding van de Apollo 11 veertig jaar geleden – hebben radioamateurs vanuit de Dwingeloo Radiotelescoop op 27 juni 2009 een radiotoespraak naar de Maan gestuurd.
Bij de maanlanding van de Apollo 11 veertig jaar geleden speelden radiotelescopen een cruciale rol in de communicatie tussen de astronauten en de thuisbasis. Tijdens de herdenking hebben communicatiespecialisten en radioamateurs met grote parabolische antennes berichten via de Maan uitgewisseld.
De uitzending vanuit Dwingeloo werd verzorgd door radioamateur
Jan van Muijlwijk (PA3FXB), een van de tientallen vrijwilligers die meehelpen de radiotelescoop in Dwingeloo te restaureren. Onder de roepnaam PI9CAM eerde hij alle astronauten die op de Maan zijn geweest door hun namen voor te lezen.
Zijn toespraak werd door de radiotelescoop in een radioboodschap naar de Maan uitgezonden. De Maan kaatste een deel van de uitgezonden radiogolven terug naar de Aarde. In dat deel van de wereld dat naar de Maan was gekeerd kon men zijn teruggekaatste toespraak beluisteren.
Wereldwijd was ook jeugd betrokken bij deze herdenking. Vanuit Zwitserland, Amerika en Australië konden zij hun stem naar de Maan laten reizen en hun echo’s drie seconden later terughoren. Deze vertraging wordt veroorzaakt door de grote afstand (385.000 km) tussen de Aarde en de Maan. Een paar dagen daarvoor publiceerde de New York Times hierover een kort artikel A Ham Radio Weekend for Talking to the Moon.
Tijdens deze herdenking is voor het eerst gebleken dat met buitengewoon kleine zendvermogens (van minder dan een honderdste Watt) wereldwijd betrouwbare radioverbindingen gerealiseerd kunnen worden door gebruik te maken van de Maan als reflector voor radiogolven. Hierbij werden de radiotelescopen van Dwingeloo en Mount Pleasant (Tasmanië) gebruikt. Zie het blog bericht Wereldrecord laag-vermogen-EME.
– Radioboodschap PI9CAM
– Tekst radioboodschap PI9CAM
Jan van Muijlwijk heeft onderstaande tekst voorgelezen richting Tasmanië via de Maan. Daar zijn ook opnames van gemaakt in Dwingeloo (audio) en ook in Tasmanië (op video).
This is PI9CAM for the ECHOES OF APOLLO PROJECT JUNE 27, 2009
Hello nice people at the Mount Pleasant Observatory in Tasmania! Hello boys and girls “down under”. And a special hello to Rex, who initiated this operation at Mount Pleasant. Congratulations with this fantastic operation and our best wishes to you all from the Dwingeloo dish in the Netherlands.
The signals you hear now have traveled nearly 800.000 kilometers. [glossary_exclude]First [/glossary_exclude]nearly 400.000 kilometers from Dwingeloo to the Moon and again 400.000 kilometers from the Moon to your dish at Mount Pleasant. Isn’t it a miracle?
By doing a lot of Moon bouncing today we honor the achievement of mankind 40 years ago. Because this year it is 40 years ago the [glossary_exclude]first [/glossary_exclude]man set foot on the Moon.
I myself was only eleven years old at that time, but I have very vivid memories of the event. Our family watched television during the night to witness the famous [glossary_exclude]first [/glossary_exclude]steps on the Moon. It was absolutely fabulous!
Some sentences spoken by the astronauts are engraved in the collective memory of mankind. Two of those sentences I would like to bounce off the Moon now:
Tranquility base here. The eagle has landed.
And the most famous of them all:
It’s one small step for man, but a giant leap for mankind!
I was thrilled by the complete Apollo project anyway. Every launch of another huge Saturn V rocket was a big adventure. And as a little boy I dreamt about how it would be like to be in space and walking on the Moon. It was a time of great expectations. I read all about it. I watched every space item on television. And what a joy it was to see the Apollo 11 mission become such a great success. And let’s not forget the other Apollo missions. Apollo 13 was a
scary adventure with a happy end. But all the other Apollo’s until nr 17 were very successful. What a time it was!
I am convinced that the Apollo project played a big role in the choices I and many others made for education and hobbies. And that it is one of the reasons I became a Ham radio operator. And thanks to that I am now involved in the restoration of this big 53 years old Dwingeloo Radio Telescope. And here we are, talking about Apollo and the Moon, via the Moon with this historic Radio Telescope. Full circle!
To conclude, back to the Apollo project. In total 12 brave man walked on the surface of the Moon. To honor their courage and to the memory of this great achievement I now read their names to the Moon to be bounced off to Tasmania:
1. Neil Armstrong
2. Edwin Aldrin
3. Charles Conrad
4. Alan Bean
5. Alan Shepard
6. Edgar Mitchell
7. David Scott
8. James Irwin
9. John Young
10.Charles Duke
11. Eugene Cernan
12. Harrison Schmitt
I hope you had good reception of our signals via the Moon! Thank you for listening and for taking part in this nice Echoes of Apollo project. And thanks to the Moon for being such a nice reflector!
Best regards to Mount Pleasant Tasmania from Dwingeloo The Netherlands. Good luck to you all.
PI9CAM end of transmission. Bye bye.
– Video impressie van RTVDrenthe
Samen met RTVDrenthe maakte Jan van Muijlwijk 20 juli 2019 een video-impressie van deze uitzending gecombineerd met beelden van de maanlanding.
Sinds januari 2007 spant de stichting CAMRAS met haar vrijwilligers en donateurs zich in om de radiotelescoop van Dwingeloo te restaureren en weer bruikbaar te maken om daarmee de interesse voor wetenschap en techniek bij de jeugd te stimuleren.
Wereldrecord laag-vermogen-EME
World Moon Bounce Day 27 juni 2009
Dit jaar is het 40 jaar geleden dat de eerste mens op de Maan liep. Om dat op passende wijze te herdenken bedachten Pat Barthelow (AA6EG, USA) en Robert Brand (Australia) om dat met een speciale dag te vieren met veel EME-activiteiten. Er werd een oproep gedaan om wereldwijd vooral grote schotels te activeren voor EME op 23 cm zodat het mogelijk zou zijn om goede SSB-verbindingen via de Maan te maken. Het project kreeg de naam Echoes of Apollo en zaterdag 27 juni 2019 werd uitgeroepen tot World Moon Bounce Day. Daar moest de Dwingeloo Radiotelescoop natuurlijk ook bij zijn!
Het laag-vermogen-EME experiment tussen Dwingeloo en Mount Pleasant
In de week voorafgaand aan World Moon Bounce Day kreeg Jan van Muijlwijk (PA3FXB) een e-mail uit Tasmanië van Rex Moncur (VK7MO). Hij was bezig om de Mount Pleasant schotel van 26 meter voor te bereiden voor 23 cm ontvangst. Zenden leek eerst niet toegestaan omdat de gevoelige radioastronomische frontends aanwezig bleven. Maar op een zendvermogen van ongeveer 10 milliwatt zou zenden kunnen. En na wat rekenen kwam hij tot de conclusie dat een EME-verbinding met dit super lage vermogen wellicht toch mogelijk zou kunnen zijn! Natuurlijk als er een tegenstation met een grote antenne beschikbaar zou zijn. En zo’n antenne hebben de CAMRAS-radioamateurs in Dwingeloo staan.
Mt Pleasant Radio Telescope
Jan, PA3FXB, en Rex, VK7MO, maakten de afspraak om het op 27 juni meteen te proberen op het moment dat in Dwingeloo de opkomende Maan op 10 graden elevatie zou staan. In Tasmanië zou de ondergaande Maan dan op ongeveer 15 graden elevatie staan. Dat gaf nog heel wat gezamenlijke ‘maantijd’. Naast Jan waren in de radiotelescoop aanwezig Ard Hartsuijker, René Hasper (PE1L), John Lambo (PA7JB) en Fred Tak (PA0WTA).
Het opbouwen van het 23 cm station ging aan de hand van de duidelijke instructies van Eene de Weerd (PA3CEG) zeer voorspoedig. Op het afgesproken tijdstip was Dwingeloo (PI9CAM) klaar om de signalen uit Tasmanië te ontvangen. Daarvoor gebruikten we de JT65c techniek waarmee het mogelijk is om circa 10 dB beter te kunnen ontvangen dan het zwakste morse signaal. Groot was ons enthousiasme toen bleek dat de eerste verbinding met een 10 mW signaal uit Tasmanië probleemloos lukte! Ook met een 3 mW signaal kwam de verbinding probleemloos tot stand. Voor zover wij weten is dit een wereldrecord. Een signaal van 1 mW werd ook nog geprobeerd maar dat bleek te zwak.
10 milliwatt QRP EME Mount PLeasant to Dwingeloo Radio Telescope
3 milliwatt QRP EME Mount PLeasant to Dwingeloo Radio Telescope
Over dit experiment op laag vermogen en World Moon Bounce Day hebben Rex Moncur (VK7MO) en Justin Giles-Clark (VK7TW) een tekst Echoes of Apollo – EME on three milliwatts! aangeboden aan het Amateur Radio magazine van het Wireless Institute of Australia. De tekst Echoes of Apollo – EME on three milliwatts! staat volledig opgenomen in de Engelse vertaling van deze blog post.
Na de verbinding op laag vermogen heeft Jan van Muijlwijk voor de bezoekers van de schotel in Tasmanië een toespraak This is PI9CAM for the ECHOES OF APOLLO PROJECT JUNE 27, 2009 gehouden. Zie het blog bericht Radiotelescoop Dwingeloo memoreert Apollo 11.
Video laag-vermogen-EME
Nog meer World Moon Bounce Day in Dwingeloo
Na dit succes volgde een EME-verbinding met een groep in Zwitserland. HB9MOON is een clubstation dat beschikt over een prachtige 10 meter schotel. Een aantal enthousiaste vrijwilligers van deze club had besloten om World Moon Bounce Day te gebruiken om amateurradio en EME in het bijzonder eens flink te promoten. Gedurende de dag zijn daar een veertigtal kinderen geweest die groeten in vele talen hebben uitgesproken richting de Maan zodat dit door andere groepen op de wereld ontvangen zou kunnen worden. Het was erg leuk om met deze Zwitserse kinderen een verbinding via de Maan te maken. Sommigen hadden zo’n microfoonvrees dat er alleen een timide “hallo” werd gehoord, terwijl anderen helder en luid hun tekst voorlazen zodat het in Dwingeloo prima was te verstaan. (Later toegevoegd Het clubstation is sedert februari 2011 niet meer operationeel omdat de eigenaar de schotel verkocht.)
Naast deze van tevoren afgesproken EME-contacten hebben we in Dwingeloo ook nog een dertigtal andere verbindingen gemaakt. Veel in SSB met de wat grotere stations, maar met behulp van JT65 ook met een aantal kleine stations. Het kleinste was dit keer waarschijnlijk RA0ACM met één enkele yagi van 45 elementen en maar 70 Watt.
In de loop van de dag kwamen er verschillende bezoekers langs, meest radiozendamateurs die de Dwingeloo Radiotelescoop nu weleens in het echt wilden zien. Na uitleg over hoe je ‘Vader Jacob’ met de Maan kunt zingen konden een paar kinderen het feilloos nadoen.
De door Pieter Tjerk de Boer (PA3FWM) ontwikkelde webSDR-ontvanger is echt een geweldig succes. Het heeft gedurende het hele evenement gefunctioneerd en er waren ook nu weer vele tientallen meeluisteraars.
De reus en de dwerg
Ofwel DT en QRP
Tijdens mijn JOTA activiteiten met scoutinggroepen had ik al eens bedacht om tijdens JOTA te gaan moonbouncen. Bij QRP-verbindingen gebruiken radiozendamateurs laag vermogen. Zou het met de enorme antennewinst van de Dwingeloo Radiotelescoop mogelijk zijn om zwakke stations te ontvangen? Het zou dan gaan om tijdelijke JOTA-stations met relatief simpele antennes en simpele laag-vermogen zendapparatuur die richting de maan zenden en waarvan de radioreflecties van de maan in Dwingeloo worden ontvangen. Met webstreaming van de gereflecteerde radiosignalen kan de scoutinggroep zichzelf terug horen. Zij kunnen op die manier zelfs andere scoutingstations horen die hetzelfde doen en daarop reageren. Het contact is dan gemaakt. De Dwingeloo Radiotelescoop speelt hierbij een cruciale rol. In dit blog vertel ik of het wel of niet lukte en of het bij JOTA kan worden uitgevoerd.
De uitdaging
Kan ik een signaal omhoog sturen naar de maan met een enkelvoudige wat langer dan normale’ yagi antenne en is vermogen uit een standaard radio zoals een IC-706mkII voldoende om in Dwingeloo gehoord te worden? Simpel houdt ook in op 70 cm, want dat is voor veel amateurs goed haalbaar tijdens JOTA.
De antenne
Opgespannen PVC buis antenne.
De yagi moet goedkoop zijn want scoutinggroepen hebben in principe geen geld en een full size yagi van een radioamateur de bossen in slepen en op een toren hijsen is gedoemd te eindigen als een bosje oud ijzer (aluminium). Dus kan dat anders?
Wanneer je het simpel houdt is ‘full size’ een zogenaamde ‘long yagi’. Stacken (parallel plaatsen) van meerdere yagi’s is geen oplossing want de kans op fasefouten en andere problemen zal niet bijdragen aan het gewenste succes. Ik denk aan een long yagi met een lengte van 10 m. Met het rekenschema volgens radioamateur Günter Hoch (DL6WU) is een long yagi goed te maken.
Mijn eerste gedachte is om een yagi uit te voeren als een soort touwladder. De scouts zagen alle element en boren er twee gaatjes erin. Verder is het een kwestie van knoopjes leggen in twee lijnen en de element op de juiste volgorde erop schuiven. Echter, knoopjes leggen in een touw op een mm nauwkeurig wil ik ze niet aandoen, dat is niet reproduceerbaar.
Mijn tweede gedachte is tussen de elementen pvc-buisjes over de draden schuiven zodat de afstanden gegarandeerd zijn. De totale constructie wordt iets zwaarder maar de kosten en de nauwkeurigheid zijn heel goed te doen. Als je nylon draad van 3 mm neemt kun je dat aardig opspannen.
Moet in mijn achtertuin passen
Voor de test zocht ik een antenne met een nog iets betere antennewinst. Die is dan nog iets korter en past dan bijvoorbeeld in mijn achtertuin. Ik koos een 7 meter lange 27-elements yagi volgens Martin Steyer (DK7ZB). Als boom heb ik twee aan elkaar gekoppelde stukken pvc-buis van 4 meter genomen en voor de elementen 6 mm aluminium buisjes. De elementen heb ik binnen 1 mm nauwkeurig op lengte gemaakt en vervolgens op zadeltjes gemonteerd met tie-wraps. De zadeltjes klikken eenvoudig op de pvc-pijp. Door er nu een touw doorheen te halen en strak te trekken kan ik een redelijk rechte antenne krijgen. De antenne hangt wat door maar dat geeft aan de punt een richtingsafwijking die ongeveer 5 graden is. De bundel is ongeveer 15 graden, dus het effect van de doorbuiging zal niet heel groot zijn.
De eerste test
Vrijdagavond 14 november wordt in de Dwingeloo Telescoop alles klaar gemaakt voor een EME contest. Op het RadioEyes programma kijk ik waar de maan staat om ongeveer 23:00 uur. Ik zal de antenne zo goed en zo kwaad mogelijk op die positie richten. In het programma heb ik een cirkel gezet van de antennebundel (15 graden) op de positie die de maan om 23:00 uur zal hebben. Als het programma op real-time loopt zien we hoe de maan de bundel binnen loopt.
-
- De maan loopt in de bundel.
-
- Symmetrische feed van de antenne.
-
- Outdoor shack met richtmechaniek.
Intussen heb ik nog wat veranderd aan het actieve element van de antenne. Het begint te regenen en de output power van mijn IC-708 (maximaal 20 Watt) blijft steken op 14 Watt. Zal dit lukken? Tegen 23:00 uur bel ik de Dwingeloo Telescoop en krijg Jan van Muijlwijk (PA3FXB) aan de lijn. Daar zit Rene Hasper (PE1L) achter de PC en ze laten mij wat radiosignalen in de lucht brengen terwijl ze het watervalscherm afturen. Niets … helaas … maar het lijkt ook druk te zijn met testsignalen voor de EME contest die over een uur zal starten. Jan vraagt opnieuw om een signaal te sturen. Dan is het even stil. En nog maar eens een signaal. En nog eens … en toen … JA!! Helemaal links op het scherm komt iets door. Nog eens aan en uit en … INDERDAAD … dat ben ik. Ik ben redelijk goed te zien in de radiotelescoop, ongeveer -26 dB, dus voor het programma WSJT moet het heel goed te doen zijn.
Detectie! Tja, in de gele cirkel … het blijft QRP …
Dit is een fantastisch succes! Met ongeveer 14 Watt en 27 elementen op een kromme pvc-pijp en dan helemaal naar de maan en terug en nog gehoord ook! Die reus heeft goede oren! Ik was wel redelijk gelukkig met deze uitkomst, want ik had de hoop al lang opgegeven met dit natte weer. Tja, in de gele cirkel … het blijft QRP …
De tweede test
Jan stelt voor de antenne nog eens opnieuw te richten en goed te luisteren. Met het vermogen dat de Dwingeloo Telescoop op 70 cm omhoog stuurt naar de maan is het misschien mogelijk dat ik met de lange yagi iets van het gereflecteerde radiosignaal kan oppikken. Omdat het regent heb ik geen laptop buiten en dus geen WSJT. Daarom nog even geluisterd in het frequentiegebied rond de QRG van de Dwingeloo Telescoop want een paar honderd Hertz Dopplerverschuiving zal er zijn. De ruisonderdrukking heb ik op stand 2 gezet om teveel DSP effecten te voorkomen (digital signal processing), de ingebouwde voorversterker staat aan en ik luister op USB (upper sideband) met een bandbreedte van 1,9 kHz. Ik ben benieuwd. Warempel … heel zacht in de ruis hoor ik een WSJT signaal en ik weet dat de Dwingeloo Telescoop op die frequentie bezig is! Een beetje draaien aan de pvc-buis van de antenneboom om te zien of polarisatie wat uitmaakt en dat doet het!
Ik heb eerst mijn fototoestel gepakt en een filmpje met audio gemaakt. Daarmee ligt het bewijs vast. Later nog een andere opname gemaakt.
QRP en DT… wie doet er mee?
Welnu, als het voor mij hoorbaar is dan kan moonbouncen met scouts en de Dwingeloo Telescoop zeker! Het vervolg zal zijn om met een iets langere antenne nog wat meer winst te halen en om met een beter afgestemd actief element alles uit de kast te halen. En dan kan het moonbouncen met scouts en het communiceren beginnen! Wie doet er mee?
