Auteur(s): Tammo Jan Dijkema, Cees Bassa, Paul Boven (PE1NUT)
Foto/video: CC-BY-4.0 DSLWP Amateur Radio Team
Op 7 oktober 2018 maakte de Chinese maansatelliet DSLWP-B deze timelaps van 1,5 uur van de Aarde als deze achter de Maan te voorschijn komt. Een internationaal team van radioamateurs en amateurastronomen heeft de beelden gedownload met de Dwingeloo Radiotelescoop. Het team bestond uit MingChuan Wei (BG2BHC), Reinhard Kuehn (DK5LA), Daniel Estévez (EA4GPZ/M0HXM), Tammo Jan Dijkema, Cees Bassa, Paul Boven (PE1NUT) en er waren nog meer teamleden bij betrokken. Klik op de afbeelding om de timelaps te zien.
Foto(s): CAMRAS Tammo Jan Dijkema, Harry Keizer. Maan en Aarde-afbeeldingen: CC-BY-4.0 DSLWP Amateur Radio Team
Achterkant van de maan gefotografeerd door amateurs
Deze afbeelding toont de achterkant van de Maan, evenals onze eigen planeet Aarde. De opname werd gemaakt met een camera gekoppeld aan een amateur radiozenderontvanger aan boord van de Chinese DSLWP-B / Longjiang-2 satelliet (roepnaam BJ1SN) die momenteel rond de Maan cirkelt en werd naar de aarde verstuurd waar deze werd met de Dwingeloo Telescoop werd ontvangen.
Deze afbeelding vertegenwoordigt het hoogtepunt van verschillende observatiesessies verspreid over de afgelopen maanden waarbij we de Dwingeloo Telescoop gebruikten in samenwerking met het Chinese team van de Harbin University of Technology, die de radiozenderontvanger aan boord van de Longjiang-2 bouwden, en radioamateurs van over de hele wereld.
De zenderontvanger aan boord van de Longjiang-2 is ontworpen om radioamateurs in staat te stellen om telemetrische gegevens te downlinken en berichten door te geven via een satelliet in de baan van de Maan, evenals om opdracht te geven foto’s te maken en te downlinken. Daarin is de missie geslaagd omdat veel radioamateurs telemetrie- en beeldgegevens hebben ontvangen. De Dwingeloo Telescoop kunnen gebruiken om deze missie te helpen was bijzonder leuk.
Deze kleurenafbeelding werd ontvangen door radioamateurs, inclusief de radioamateurs van de Dwingeloo Radiotelescoop (PI9CAM) met Tammo Jan Dijkema en mijzelf als operators. Commando’s zijn gemaakt door MingChuan Wei (BG2BHC) en geuplinkt door Reinhard Kuehn (DK5LA). De kleurcorrectie van de afbeelding werd gedaan door Wei.
De geannoteerde afbeelding met namen van Maankraters is gemaakt door Tammo Jan. Merk op dat de krater Minnaert is vernoemd naar de Nederlandse astronoom Marcel Minnaert. Minnaert was lid van het SRZM-bestuur in de tijd dat de Dwingeloo Radiotelescoop werd ontworpen en gebouwd.
Aanvulling na 12 oktober 2018
Hieronder nog twee andere afbeeldingen, ook met een kleine kleurcorrectie. De originele afbeeldingen staan hier. De derde afbeelding toont de Maan duidelijk gezien vanuit Dwingeloo Radiotelescoop door het raam van de waarneemruimte en het metaalgaas van de spiegel.
De animatie hieronder toont de Maan gezien vanaf de DSLWP-B-satelliet terwijl deze rond de Maan draait. De opnamen voor de animatie zijn gemaakt op 15 oktober. Data voor de animatie zijn verzameld door Cees Bassa en Tammo Jan Dijkema in de Dwingeloo Telescoop (PI9CAM), door Imants Tukleris (YL3CT), Mike Rupprecht (DK3WN) en Dimitry Borzenko (4Z5CP). Reinhard Kuehn (DK5LA) verzond de commando’s naar de satelliet.
Over dit experiment, schreven Cees Bassa en Tammo Jan Dijkema een iets uitvoeriger blog Imaging the Earth from Lunar orbit in The Planetary Society.
Meer recente technische informatie op Twitter @PI9CAM.
Na een radio-stille periode om interferentie met de Chang’e 4 maanlanding te voorkomen, is DSLWP-B weer actief geworden op 13 januari 2019. De eerste mogelijkheid om foto’s van maan en aarde te maken was op 3 februari. Toen is een commando gestuurd om een time-lapse vast te leggen. Het eerste plaatje van deze time-lapse is op 4 februari 2019 gedownload met de Dwingeloo telescoop. Voor het eerst zijn op deze foto de hele maan en aarde te zien.
Update 9 juli 2020
De resultaten van deze Chinese maansatelliet zijn nu gepubliceerd in Nature Communications. Bij deze publicatie waren Tammo Jan Dijkema en Cees Bassa betrokken. Zij zijn in de publicatie opgenomen als verbonden aan ‘C.A. Muller Radio Astronomy Station’ en ‘ASTRON’. Zie https://www.nature.com/articles/s41467-020-17272-8 (‘open access’). Eerder verscheen al een stukje over de mooie maanfoto’s in Science, maar dit is een volwaardige publicatie. De Dwingeloo Radiotelescoop wordt uiteraard in het artikel genoemd.
Voorafgaand in december 2017
In december 2017 bezochten Hu Chaoran (BG2CRY) en MingChuan Wei (BG2BHC) beiden van het Harbin Institute of Technology Harry Keizer (PE1CHQ) en Jan van Muijlwijk (PA3FXB) van CAMRAS als voorbereiding op de missie en bespreking van de mogelijkheden van de antennes en ontvangers in de radiotelescoop. Op de foto voor de Dwingeloo Radiotelescoop links Jan, in het midden Chaoran en rechts Wei. De Dwingeloo schotel is in feite doorzichtig metaalgaas, maar op deze winterse foto bedekt met sneeuw.
Audio: CAMRAS Jan van Muijlwijk; Video: RTV Drenthe
In ‘Echoes of Apollo’ (http://echoesofapollo.com/de URL verwijst naar het webarchief van de niet meer bestaande website) – een wereldwijde herdenking van de maanlanding van de Apollo 11 veertig jaar geleden – hebben radioamateurs vanuit de Dwingeloo Radiotelescoop op 27 juni 2009 een radiotoespraak naar de Maan gestuurd.
Bij de maanlanding van de Apollo 11 veertig jaar geleden speelden radiotelescopen een cruciale rol in de communicatie tussen de astronauten en de thuisbasis. Tijdens de herdenking hebben communicatiespecialisten en radioamateurs met grote parabolische antennes berichten via de Maan uitgewisseld.
De uitzending vanuit Dwingeloo werd verzorgd door radioamateur
Jan van Muijlwijk (PA3FXB), een van de tientallen vrijwilligers die meehelpen de radiotelescoop in Dwingeloo te restaureren. Onder de roepnaam PI9CAM eerde hij alle astronauten die op de Maan zijn geweest door hun namen voor te lezen.
Zijn toespraak werd door de radiotelescoop in een radioboodschap naar de Maan uitgezonden. De Maan kaatste een deel van de uitgezonden radiogolven terug naar de Aarde. In dat deel van de wereld dat naar de Maan was gekeerd kon men zijn teruggekaatste toespraak beluisteren.
Wereldwijd was ook jeugd betrokken bij deze herdenking. Vanuit Zwitserland, Amerika en Australië konden zij hun stem naar de Maan laten reizen en hun echo’s drie seconden later terughoren. Deze vertraging wordt veroorzaakt door de grote afstand (385.000 km) tussen de Aarde en de Maan. Een paar dagen daarvoor publiceerde de New York Times hierover een kort artikel A Ham Radio Weekend for Talking to the Moon.
Tijdens deze herdenking is voor het eerst gebleken dat met buitengewoon kleine zendvermogens (van minder dan een honderdste Watt) wereldwijd betrouwbare radioverbindingen gerealiseerd kunnen worden door gebruik te maken van de Maan als reflector voor radiogolven. Hierbij werden de radiotelescopen van Dwingeloo en Mount Pleasant (Tasmanië) gebruikt. Zie het blog bericht Wereldrecord laag-vermogen-EME.
– Radioboodschap PI9CAM
– Tekst radioboodschap PI9CAM
Jan van Muijlwijk heeft onderstaande tekst voorgelezen richting Tasmanië via de Maan. Daar zijn ook opnames van gemaakt in Dwingeloo (audio) en ook in Tasmanië (op video).
This is PI9CAM for the ECHOES OF APOLLO PROJECT JUNE 27, 2009
Hello nice people at the Mount Pleasant Observatory in Tasmania! Hello boys and girls “down under”. And a special hello to Rex, who initiated this operation at Mount Pleasant. Congratulations with this fantastic operation and our best wishes to you all from the Dwingeloo dish in the Netherlands.
The signals you hear now have traveled nearly 800.000 kilometers. First nearly 400.000 kilometers from Dwingeloo to the Moon and again 400.000 kilometers from the Moon to your dish at Mount Pleasant. Isn’t it a miracle?
By doing a lot of Moon bouncing today we honor the achievement of mankind 40 years ago. Because this year it is 40 years ago the first man set foot on the Moon.
I myself was only eleven years old at that time, but I have very vivid memories of the event. Our family watched television during the night to witness the famous first steps on the Moon. It was absolutely fabulous!
Some sentences spoken by the astronauts are engraved in the collective memory of mankind. Two of those sentences I would like to bounce off the Moon now:
Tranquility base here. The eagle has landed.
And the most famous of them all:
It’s one small step for man, but a giant leap for mankind!
I was thrilled by the complete Apollo project anyway. Every launch of another huge Saturn V rocket was a big adventure. And as a little boy I dreamt about how it would be like to be in space and walking on the Moon. It was a time of great expectations. I read all about it. I watched every space item on television. And what a joy it was to see the Apollo 11 mission become such a great success. And let’s not forget the other Apollo missions. Apollo 13 was a scary adventure with a happy end. But all the other Apollo’s until nr 17 were very successful. What a time it was!
I am convinced that the Apollo project played a big role in the choices I and many others made for education and hobbies. And that it is one of the reasons I became a Ham radio operator. And thanks to that I am now involved in the restoration of this big 53 years old Dwingeloo Radio Telescope. And here we are, talking about Apollo and the Moon, via the Moon with this historic Radio Telescope. Full circle!
To conclude, back to the Apollo project. In total 12 brave man walked on the surface of the Moon. To honor their courage and to the memory of this great achievement I now read their names to the Moon to be bounced off to Tasmania:
1. Neil Armstrong 2. Edwin Aldrin 3. Charles Conrad 4. Alan Bean 5. Alan Shepard 6. Edgar Mitchell 7. David Scott 8. James Irwin 9. John Young 10.Charles Duke 11. Eugene Cernan 12. Harrison Schmitt
I hope you had good reception of our signals via the Moon! Thank you for listening and for taking part in this nice Echoes of Apollo project. And thanks to the Moon for being such a nice reflector!
Best regards to Mount Pleasant Tasmania from Dwingeloo The Netherlands. Good luck to you all. PI9CAM end of transmission. Bye bye.
– Video impressie van RTVDrenthe
Samen met RTVDrenthe maakte Jan van Muijlwijk 20 juli 2019 een video-impressie van deze uitzending gecombineerd met beelden van de maanlanding.
Sinds januari 2007 spant de stichting CAMRAS met haar vrijwilligers en donateurs zich in om de radiotelescoop van Dwingeloo te restaureren en weer bruikbaar te maken om daarmee de interesse voor wetenschap en techniek bij de jeugd te stimuleren.
Foto(s): CAMRAS Tom Fossen, Ard Hartsuijker; Mount Pleasant; Videos: Justin Giles-Clark (VK7TW), HB9HAL
World Moon Bounce Day 27 juni 2009
Dit jaar is het 40 jaar geleden dat de eerste mens op de Maan liep. Om dat op passende wijze te herdenken bedachten Pat Barthelow (AA6EG, USA) en Robert Brand (Australia) om dat met een speciale dag te vieren met veel EME-activiteiten. Er werd een oproep gedaan om wereldwijd vooral grote schotels te activeren voor EME op 23 cm zodat het mogelijk zou zijn om goede SSB-verbindingen via de Maan te maken. Het project kreeg de naam Echoes of Apollo en zaterdag 27 juni 2019 werd uitgeroepen tot World Moon Bounce Day. Daar moest de Dwingeloo Radiotelescoop natuurlijk ook bij zijn!
Het laag-vermogen-EME experiment tussen Dwingeloo en Mount Pleasant
In de week voorafgaand aan World Moon Bounce Day kreeg Jan van Muijlwijk (PA3FXB) een e-mail uit Tasmanië van Rex Moncur (VK7MO). Hij was bezig om de Mount Pleasant schotel van 26 meter voor te bereiden voor 23 cm ontvangst. Zenden leek eerst niet toegestaan omdat de gevoelige radioastronomische frontends aanwezig bleven. Maar op een zendvermogen van ongeveer 10 milliwatt zou zenden kunnen. En na wat rekenen kwam hij tot de conclusie dat een EME-verbinding met dit super lage vermogen wellicht toch mogelijk zou kunnen zijn! Natuurlijk als er een tegenstation met een grote antenne beschikbaar zou zijn. En zo’n antenne hebben de CAMRAS-radioamateurs in Dwingeloo staan.
Mt Pleasant Radio Telescope
Jan, PA3FXB, en Rex, VK7MO, maakten de afspraak om het op 27 juni meteen te proberen op het moment dat in Dwingeloo de opkomende Maan op 10 graden elevatie zou staan. In Tasmanië zou de ondergaande Maan dan op ongeveer 15 graden elevatie staan. Dat gaf nog heel wat gezamenlijke ‘maantijd’. Naast Jan waren in de radiotelescoop aanwezig Ard Hartsuijker, René Hasper (PE1L), John Lambo (PA7JB) en Fred Tak (PA0WTA).
Het opbouwen van het 23 cm station ging aan de hand van de duidelijke instructies van Eene de Weerd (PA3CEG) zeer voorspoedig. Op het afgesproken tijdstip was Dwingeloo (PI9CAM) klaar om de signalen uit Tasmanië te ontvangen. Daarvoor gebruikten we de JT65c techniek waarmee het mogelijk is om circa 10 dB beter te kunnen ontvangen dan het zwakste morse signaal. Groot was ons enthousiasme toen bleek dat de eerste verbinding met een 10 mW signaal uit Tasmanië probleemloos lukte! Ook met een 3 mW signaal kwam de verbinding probleemloos tot stand. Voor zover wij weten is dit een wereldrecord. Een signaal van 1 mW werd ook nog geprobeerd maar dat bleek te zwak.
10 milliwatt QRP EME Mount PLeasant to Dwingeloo Radio Telescope
3 milliwatt QRP EME Mount PLeasant to Dwingeloo Radio Telescope
Na de verbinding op laag vermogen heeft Jan van Muijlwijk voor de bezoekers van de schotel in Tasmanië een toespraak This is PI9CAM for the ECHOES OF APOLLO PROJECT JUNE 27, 2009 gehouden. Zie het blog bericht Radiotelescoop Dwingeloo memoreert Apollo 11.
Video laag-vermogen-EME
Nog meer World Moon Bounce Day in Dwingeloo
Na dit succes volgde een EME-verbinding met een groep in Zwitserland. HB9MOON is een clubstation dat beschikt over een prachtige 10 meter schotel. Een aantal enthousiaste vrijwilligers van deze club had besloten om World Moon Bounce Day te gebruiken om amateurradio en EME in het bijzonder eens flink te promoten. Gedurende de dag zijn daar een veertigtal kinderen geweest die groeten in vele talen hebben uitgesproken richting de Maan zodat dit door andere groepen op de wereld ontvangen zou kunnen worden. Het was erg leuk om met deze Zwitserse kinderen een verbinding via de Maan te maken. Sommigen hadden zo’n microfoonvrees dat er alleen een timide “hallo” werd gehoord, terwijl anderen helder en luid hun tekst voorlazen zodat het in Dwingeloo prima was te verstaan. (Later toegevoegd Het clubstation is sedert februari 2011 niet meer operationeel omdat de eigenaar de schotel verkocht.)
Naast deze van tevoren afgesproken EME-contacten hebben we in Dwingeloo ook nog een dertigtal andere verbindingen gemaakt. Veel in SSB met de wat grotere stations, maar met behulp van JT65 ook met een aantal kleine stations. Het kleinste was dit keer waarschijnlijk RA0ACM met één enkele yagi van 45 elementen en maar 70 Watt.
In de loop van de dag kwamen er verschillende bezoekers langs, meest radiozendamateurs die de Dwingeloo Radiotelescoop nu weleens in het echt wilden zien. Na uitleg over hoe je ‘Vader Jacob’ met de Maan kunt zingen konden een paar kinderen het feilloos nadoen.
De door Pieter Tjerk de Boer (PA3FWM) ontwikkelde webSDR-ontvanger is echt een geweldig succes. Het heeft gedurende het hele evenement gefunctioneerd en er waren ook nu weer vele tientallen meeluisteraars.